Drie generaties Oost-Duitsers

Oost-Berlijn (DDR), 1949-1989. Kan je houden van een dictatuur? Kan je in zulk regime kritiek uiten? Kan je deze staatsvorm zodanig doorzien dat je het einde ervan vermoedt? Auteur Maxim Leo, zijn ouders en grootouders dragen de antwoorden in zich. Hun leven speelde zich deels af in Oost-Berlijn (1) in de DDR. Voor sommigen het antifascistische droomland waar ze hun leven voor zouden geven. Voor anderen de republiek die hen nieuwe kansen gaf en wiens ideologie ze achternahollen. Voor velen een bedenkelijke socialistische heilstaat met lusteloze mensen en holle frases, waar staatsveiligheid, spionage en een militaire organisatie het volk stevig onder de knoet hield.

De DDR was al geschiedenis en Maxim Leo reeds volwassen, toen hij merkte dat er binnen zijn familie tal van geheimen circuleerden. Als onderzoeker trok hij op pad om die onuitgesproken, taboe-achtige kwesties te doorgronden. Hij ging langs bij een hoogbejaarde opa die hij nauwelijks kende, trof zijn andere grootvader die het spreken was verleerd maar wel spannende memoires had geschreven en inzage gaf in diens Stasi-dossier. Zijn kunstzinnige vader met rebels karakter leerde hij kennen als een nozem uit de jaren 50. En zijn intellectualistische moeder liet hem diep in haar ziel kijken… Daaraan voegde de auteur eigen DDR-ervaringen toe. Zo ontstond dit boek met de levensgeschiedenissen van 3 generaties Oost-Duitsers (2). Al is het in het begin nog wat zoeken, toch wordt na enkele hoofstukken de uitgekiende opbouw duidelijk. Hoe zijn grootouders, ouders en hijzelf hun leven beleefden; wat hun mogelijkheden, beperkingen, overtuigingen en angsten waren, vormt de insteek van het verhaal. Om deze zaken beter te kunnen begrijpen geeft Maxim Leo de nodige historische achtergrond, zorgvuldig ingebed in het discours zodat je als lezer niet het gevoel hebt dat de “historiek” op zichzelf staat. Wat onnauwkeurigheden hadden nog gecorrigeerd kunnen worden en relaties en prestaties van bepaalde familieleden accentueert hij wel erg nadrukkelijk. Diepgang creëert hij door de beschreven levens en de regimes waarbinnen ze zich hebben afgespeeld goed met elkaar te vergelijken. Razend spannende verzetsverhalen en humoristische anekdotes geven zijn verhaal kleur en smaak.

(1) Een formidabele geschiedenis van Berlijn in de 20ste eeuw: Sinclair McKay (2022). "Berlijn: leven en dood in de stad die de geschiedenis van de 20ste eeuw bepaalde".
(2) Een ijzersterke familiegeschiedenis van 4 generaties Oost-Duitsers: Jan Konst (2018). "De wintertuin: een Duitse familie in de lange twintigste eeuw".