Jaloersmakende boekenverslinder

Als je als dertiende in de rij wordt geboren en je moeder heeft maar twaalf spenen, dan ziet het leven er vanaf het begin al niet rooskleurig uit. Het enige dat positief aan de hele situatie is dat moeder Flo een lekker warm plekje heeft gevonden in de kelder van een boekenwinkel. Maar het duurt even voordat Firmin daar op ontdekkingsreis kan gaan, eerst moet hij zien te overleven op de schaarse restjes die zijn vele broertjes en zusjes voor hem over laten. Om zijn knagende honger te stillen en zijn buikje te vullen, begint hij aan de papieren snippers waarvan het nest is gemaakt. Het zijn niet zomaar papieren snippers, nee, het zijn de snippers van ‘Finnegans wake’, dus hij wordt al jong literair onderlegd. Al snel raakt hij verslaafd aan het kauwen op papier, ook al laat het een irritant laagje achter op zijn tong en in zijn mond en ook al krijgt hij er vreselijke darmkrampen van.
Maar iedere keer hetzelfde wordt wat saai en Firmin gaat op zoek naar wat anders en doet een ontdekking: ‘Toen ik opkeek naar de lage plank waar mama het Grote Boek vanaf had getrokken, merkte ik dat ik de titels van de overgebleven boeken zonder problemen kon lezen.’
Op een gegeven moment is hij zo’n fijnproever geworden dat hij aan een klein hapje al weet of een boek goed is of niet. ‘Na verloop van tijd ontdekte ik echter subtiele verschillen. Het viel me eerst op dat elk boek een eigen smaak had: zoet, bitter, bitterzoet, ranzig, zout, zuur. Bovendien merkte ik dat elke smaak een reeks beelden opriep. En toen later mijn zintuigen wat scherper waren, gold dat zelfs voor de smaak van elke bladzijde, elke zin en uiteindelijk zelfs elk woord.’
‘Al snel begon ik om mijn maaltijden heen te lezen, en na een tijdje las ik meer dan dat ik kauwde.’

Door het vele lezen gaat Firmin zich meer en meer als iemand zien die op gelijkwaardig niveau zou kunnen communiceren met mensen en er zelfs bevriend mee zou kunnen raken. Dat ratten niet zo hoog op de sociale ladder staan is een understatement, maar eentje die, ondanks zijn eruditie, niet helemaal duidelijk is voor hem. Al is er een uitzondering op de regel in de vorm van de schrijver Jerry Magoon, die Firmin liefdevol in zijn leven opneemt.
Het is grappig en soms zelfs aandoenlijk om te lezen hoe Firmin met de hoogte- en dieptepunten in zijn leven omgaat. Sommige scènes zijn zo beeldend geschreven dat je het gewoon voor je ziet. Wat mij betreft dan meer in een Roger Rabbit-achtig setting met Firmin als getekende rat. Maar misschien dat de mooie illustraties in het boek, aan de hand van Fernando Krahn, die visualisering in de hand werken.
Helaas is het leven van een rat van korte duur en al snel gaat Firmin achteruit, een toestand die gelijke tred lijkt te houden met de afbraak van ‘zijn’ buurt, Scolly Square, die met de grond gelijk gemaakt wordt. Een waarheidsgetrouwe setting voor het boek, dat heerlijk vlot is geschreven vol met verwijzingen naar allerlei klassiekers, een echt feest der herkenning.