Weg van de kudde

‘Vacht!’ is alweer de vijfde roman van Cobi van Baars. Haar vorige boek ‘De onbedoelden’, dat haar een nominatie voor de Libris Literatuurprijs opleverde, zorgde voor meer naamsbekendheid. Maar het is geen boek dat typerend is voor haar andere boeken, dus deze en haar eerdere zouden kunnen tegenvallen als je iets soortgelijks zoekt. Maar als je van kleine, verstilde verhalen houdt met hier en daar een plottwist en humor, pak ze dan zeker op. Vooral haar debuut ‘Schipper & Zn’ uit 2017 heeft overeenkomsten met dit boek.

In ‘Vacht!’ is de hoofdpersoon Eline van der Veer, ze werkt als archivaris in een voormalig klooster. Ze is alleenstaand, heeft geen vrienden en ook op haar werk vindt ze moeilijk aansluiting. Maar ze heeft het prima naar haar zin, totdat ze het mikpunt van spot wordt op haar werk, al wordt ze niet openlijk gepest, maar zijn het meer steken onder water en een verkeerd geadresseerd bericht, waardoor ze zich steeds ongelukkiger gaat voelen.
Ze vindt troost in het bestuderen van de kudde schapen die op de dijk bij het archief het gras kort houden. En ook de schaapsherder mag zich verheugen in haar warme belangstelling.

“De herder fascineert haar mateloos. Biedt de geruststelling dat ook zij op een bepaalde manier ergens bij hoort - bij de groep eenzaten waaraan het inherent is dat die niet samenkomt - maar tegelijkertijd lijkt hij zich zo vrij door dat alleen-zijn te bewegen dat hij iets ongenaakbaars heeft waarmee hij zich uiteindelijk toch boven die groep verheft. Alsof hij ook daarvan de hoeder is.”

Door het gedrag van haar collega’s en hun aannames voelt ze zich min of meer gedwongen om over een relatie te fantaseren. De ontmaskering kan natuurlijk niet uitblijven en zorgt ervoor dat ze zich nog ongemakkelijker voelt op haar werk. Gelukkig bieden de schapen troost.

“Op de een of andere manier staat er trekkracht op die schapen. Ze moet ernaar kijken, ze moet ernaartoe, of ze nou wil of niet. Ze heeft er iets te halen - al wordt maar niet duidelijk wat.”

Cobi van Baars weet het kleine team trefzeker neer te zetten; je herkent de types en de dynamiek die ze beschrijft gelijk. Haar rake typeringen, met af en toe een vilein randje, zullen bij de meeste lezers een glimlach van herkenning, en misschien ongemak, geven. Maar het geeft natuurlijk ook te denken: ‘Wat is jouw rol op de werkvloer?’ Door het verhaal en het decor klein te houden, neemt ze je helemaal mee in de wereld van Eline. Uit alles blijkt dat Cobi van Baars mensen en hun gedrag uitermate goed kan observeren en interpreteren om het vervolgens haarscherp aan haar lezers voor te leggen. Je wordt niet heel diep in het gevoelsleven van Eline meegenomen, wat een gemis zou kunnen zijn als je erachter wil komen wat pesten op de werkvloer teweeg kan brengen, maar dat is niet de insteek van de auteur geweest. Het gaat vooral over het verlangen van Eline om ergens bij te horen of in ieder geval niet buiten de boot te vallen. Een prachtig boek waar meer inzit dan menigeen in eerste instantie zou denken.