Niets is wat het lijkt

De aanleiding om dit boek te lezen was een recensie in de Volkskrant of NRC. De schrijfster Alasdair Gray is mij onbekend. Ik dacht eerst dat dit een vrouw was, maar een check op internet leert dat het hier een Schotse man betreft. Van een wat oudere leeftijd. In het boek zelf introduceert hij zichzelf als volgt: Alasdair Gray, de tekstbezorger, werd in 1934 geboren in Riddrie, Glasgow, als zoon van een kartonfabrikant en deeltijd berggids. ‘… is thans een dikke, kalende, astmatische, gehuwde voetganger die leeft van dingen schrijven en ontwerpen.’

Het boek kent een kleurrijke voor- en achterkant. In het oog springend. Het boek kent een eerste hoofdstuk met een inleiding van de schrijver zelf, gevolgd door een (verrassend) voorkant van een boekomslag. Een boek in een boek als het ware. Titel: Voorvallen uit het vroege leven van een ambtenaar van de Schotse Dienst Volksgezondheid, door Archibald McCandless M.D. Dit boek wordt gevolgd door een brief over het boek geschreven door Victoria McCandles M.D. waarin ze in feite beweert dat alles wat er in het boek van Archibald, haar man, geschreven is niet klopt. En niet zo’n beetje niet. Er klopt helemaal niets van. En dan is er ook nog een afsluitend noten apparaat van de schrijver wat zich tevens redelijk zelfstandig laat lezen.
Het boek bevat veel illustraties en tekeningen. Zwart-wit. Veel lijken organen te zijn, maar ook enkele portretten van de hoofdpersonen in het verhaal. Al met al een niet alledaagse maar aantrekkelijke cocktail.

Het boek Voorvallen uit het vroege leven van een ambtenaar van de Schotse Dienst Volksgezondheid beschrijft het leven van Bella door de ogen van Candle. Bella is een door Godwin Baxter opnieuw tot leven gebrachte 25 jarige vrouw die zwanger van de brug sprong, in coma raakte. Baxter bracht haar tot leven door de hersenen van haar nog ongeboren kind in het lichaam van de 25 jarige vrouw te implanteren. Dat levert een uitzonderlijke combinatie op: de geest van een kind in het lichaam van een volwassene.
Baxter wordt door haar God genoemd. Ze verloofd zich met Archibald (de schrijver van het boek en door haar Candle genoemd) en gaat er tijdelijk vandoor met Wedderburn (Wedder). Zij reist met hem door de wereld, heeft elke dag sex met ‘Wedder’, die zijn hele vermogen vergokt.
Baxter en Candle volgen de reis van Bella en Wedder door de brieven die Bells hem stuurt. Uiteindelijk komt Bella terug in Glasgow waarna zij trouwt met Candle.

Na dit verhaal volgt een brief. Titel van deze brief: Brief van Victoria McCandless M.D. aan haar oudste overlevende nazaat in 1974 ter rechtzetting van wat zij aanmerkt als feilen in VOORVALLEN UIT HET VROEGE LEVEN van een FUNCTIONARIS BIJ DE SCHOTSE DIENST VOLKSGEZONDHEID door wijlen haar echtgenoot Archibald McCandles M.D. geb. 1857 - gest. 1911. En het is nogal een ‘rechtzetting’. In feite verklaard Victoria (Bella) dat alles wat Archibald (Candle) beschrijft niet klopt. Het is meer dan een rechtzetting. Het hele verhaal wordt compleet herschreven.

Arm Ding is een levendig boek. Zowel de opzet (Inleiding van de schrijver, een boek in een boek, een commentaar en een noten apparaat) als de opmaak (prachtige illustraties en platen) maken dit boek anders dan anders. Alleen al het doorbladeren is een feestje. Ook de opzet van een inleiding van de schrijver, een boek met een zelfstandig verhaal van één hoofdpersoon, gevolgd door een brief van de andere hoofdpersoon, levert alleen al door de perspectief wisseling verrassende inzichten op. Niets is wat het lijkt.

Gray heeft een vlotte schrijfstijl. Leest gemakkelijk. En door de opzet van het boek ook vernieuwend. Kortom een kleine verrassing. Toch vind ik het geen ‘groot’ boek. Fijn en prettig om te lezen. Zeker. Toch geef ik het boek ‘maar’ drie sterren en geen vier. Het waarom heb ik eigenlijk nog niet helemaal scherp. Alles wat ik schrijf, ook bij nog eens lezen, zou gemakkelijk kunnen leiden tot een vier. En toch is het dat niet. Er mist iets wat nog geen woorden heeft. Als iemand een suggestie heeft; graag. Ik ben daarom ook benieuwd naar recensies van medelezers.