Het blijft een boek van alle tijden

Werther, een intelligente romantische jonge man, verblijft in een idyllisch dorp en ontmoet er de mooie zachtaardige Lotte. Eén praktisch probleem: Lotte is al verloofd met een andere man. Werther wordt verliefd op haar en zijn verliefdheid kwelt hem tot wanhoop.

Het boek verscheen voor het eerst in 1774 in Duitsland. Wie verwacht een stoffig boek te lezen - uit die tijd en dan nog van Goethe, heeft het helemaal verkeerd. Dit boek leest helder en boeiend. Het blijft meeslepend tot het eind.

Wist je dat dit boek toen het voor het eerst verscheen een ware sensatie veroorzaakte in Duitsland? Goethe was toen 24 jaar en zijn eerste publicatie maakte hem meteen tot een nationale beroemdheid. Een groot aantal jonge mensen kon zich met Werther identificeren. Ze begonnen zich te kleden als de jonge protagonist.

In de jaren van zeventig en tachtig van de achttiende eeuw was het boek explosief. Duistland verkeerde nog in de feodale machtsstaat, veel meer dan andere landen die koloniën hadden. Duistsland bestond toen nog uit zo'n kleine driehonderd politiek zelfstandige stadsstaatjes. De feodale machthebbers deelden nog altijd de lakens uit en zij waren maar schoorvoetend bereid om aan bepaalde hervormingen hun zegen te geven. Het burgerdom had geen echte macht. Zij konden zich slechts emanciperen op het vlak van filosofie, wetenschappen en literatuur. De novelle is dan ook perfect te plaatsen in een literaire stroming van die tijd: de Sturm and Drang-periode. De ongelukkige Werther laat zich volledig leiden door zijn gevoelens en in een alles-of-niets-houding schiet hij zich door de kop met het pistool dat hij geleend heeft van de nietsvermoedende Albert, Lottes echtgenoot. Drama, drama. De roman veroorzaakt een ware rage in die tijd. Jonge mannen kleden zich als Werther: slappe, vilten hoed, blauwe jas, bruine laarzen, geel vest. Parfumeren zich met eau de cologne van het merk 'Werther' en drinken thee uit porseleinen kopjes met de afbeeldingen van hun held. Naar het schijnt heeft Werthers zelfmoord tot navolging geleid. Goethe zelf was hierover zeer ontdaan. Hij keurde de daad van zijn titelheld zeker niet goed.

Werther beeldt dan ook goed de strijd af van het burgerdom tegen de machten die de economische en geestelijke ontplooiing in de weg staan. Hij vecht tot het einde, van enig compromis sluiten is geen sprake.

Tegelijk toont de novelle ons hoe de geest van een jonge kunstenaar op gespannen voet staat met de samenleving en slecht toegerust is om met het leven om te gaan. Of hoe kwetsbaar de meer gevoeligen zijn in de maatschappij. En daarmee is dit boek en het lijden van de jonge hoofdpersoon van alle tijden. En misschien actueler dan ooit.