Een urgent boek met humor

'Frankusstein' van Jeanette Winterson gaat enerzijds over Mary Shelley, de auteur van het wereldberoemde boek 'Frankenstein' die in de negentiende eeuw leefde, en anderzijds over Ry, die in de niet al te verre toekomst leeft en verliefd is op de mysterieuze wetenschapper Victor Stein. In zowel het heden/de toekomst als in het verleden gaat het over mensen en monsters: zouden we de dood kunnen verslaan door ons brein te uploaden? Wanneer is iemand een mens?

Het boek neemt posthumanisme als uitgangspunt en verbindt het met de 'gender studies': één van de belangrijkste personages, Ry, is transgender; door de introductie van seksrobots wordt de rol van vrouwen in de toekomst besproken en Mary Shelley was feminist; binaire opposities worden gecreëerd en onderuit gehaald. Het boek heeft een duidelijke politieke kleur en daardoor ook urgentie.

Gelukkig is de balans goed: Winterson heeft weinig zinnen nodig voor rake observaties en daarnaast bevat het verhaal veel humor, deels met een zwart, serieus of politiek incorrect tintje, waardoor ik soms hardop heb gelachen tijdens het lezen. De allerbeste scènes zijn de dialogen tussen Ron Lord, bedenker en verkoper van seksrobots, en Claire, die het evangelie wil verspreiden. Daarnaast bevat het boek ook filosofische bespiegelingen en heel mooie scènes over de relatie tussen Ry en Victor. Ook problematiek rond transgender-zijn wordt besproken.

Het is jammer dat deze scènes niet een heel groot deel van het boek vormen. De kleinere, intiemere momenten (niet alleen tussen Ry en Victor, maar ook tussen Mary en Percy Shelley) moeten vaak plaatsmaken voor de grotere ideeën, de toekomstbeelden, de satire, parallellen tussen het heden/de toekomst en het verleden en de filosofie. Dat is allemaal ook interessant, ik heb me geen moment verveeld tijdens het lezen, maar Winterson is op haar best wanneer ze het klein houdt. Sommige personages zijn net niet helemaal uitgewerkt en kwamen daardoor voor mij niet helemaal tot leven.

Desondanks heb ik genoten van dit boek. Het is heel intelligent geschreven, er zijn veel verwijzingen naar bijvoorbeeld Alan Turing en Doctor Who en de humor is briljant.

Een voorbeeld van de humor uit het heden/de toekomst:
"Professor Stein, zoals u weet heeft de Hanson-robot, Sophia, in 2017 het staatsburgerschap toegekend gekregen van Saudi-Arabië. Ze heeft meer rechten dan Saudische vrouwen. Wat zegt dit over kunstmatige intelligentie?
Niets, zei professor Stein, het zegt vooral iets over Saudi-Arabië."

Een voorbeeld van humor uit het verleden:
"Misschien, zei ik, brengen vrouwen net zo goed kennis in de wereld als mannen. Eva at van de appel. Pandora opende de doos. Wat zou de mens zijn geworden als ze dat niet hadden gedaan? Een automaat. Een rund. Een tevreden varken.
Laat me dat varken zien! zei Claire. Ik wil met dat varken trouwen! Waarom moet het leven lijden zijn?

Aantekening van de auteur: DIT IS DE DIEPZINNIGSTE OPMERKING DIE CLAIRE OOIT HEEFT GEMAAKT."

Dit is een heel veelomvattend boek en eigenlijk te ingewikkeld voor een simpele recensie op Hebban. Als je houdt van fantaseren over de toekomst, series als 'Westworld' en satire/kritiek op de samenleving, is dit boek een absolute aanrader. Het is handig om 'Frankenstein' gelezen te hebben voordat je aan 'Frankusstein' begint, zodat je alle verwijzingen begrijpt.