Patriot in hart en nieren

'Mensen als Joan Derk zijn daarbij onontbeerlijk. Vaak zijn het niet de gemakkelijkste types om mee samen te leven. Ze kunnen pietluttig zijn, mateloos ijdel, wijdlopig en eindeloos betweterig, ze kunnen irriteren door hun gedram en ongeneeslijke dwarsliggerij - en toch zijn ze een zegen.' Zo eindigt deze biografie van Joan Derk van der Capellen tot den Pol, die ik tot voor kort alleen kende van de roman 'Schaduwbeeld, of het geheim van Appeltern' van Hella Haasse.
Daar waar Haasse romantiseert, bepekt Panhuysen zich tot de feiten en presenteert die dan ook nog eens keer enorm helder. Daardoor wordt de lezer een man voorgeschoteld die strijdt voor zijn idealen, kiest voor een lijn direct tégen de heersende elite in, en zelfs tegen zijn weldoeners van het eerste uur. De grondlegger van het patriottisme in de Nederlanden, de tegenpool van stadhouder Willem V, zonder dat hij ooit het doel had die van zijn troon te stoten. Joan Derk laat zich, anders dan veel tijdgenoten, niet inspireren door de vrijheidsfilosofen in Europa, maar richt zich volledig op het dan voor onafhankelijkheid strijdende Amerika, diens Verenigde Staten zijn voor hem het voorbeeld van het gevecht om vrijheid.
Het resultaat van Panhuysens onderzoek: een helder, mooi boek over een eenling die uiteindelijk school maakte, maar dat zelf door een vroege dood niet echt meer meemaakte. Het boek leest als een trein, zeker ook omdat je ook bij de doorbraak van Joan Derk ziet dat een goede beheersing van de media van levensbelang is voor het verspreiden van je woord. Alsof de geschiedenis zich herhaalt...
En daar waar ik eerst dacht dat de geschiedenis zich herhaalde en het feitelijk een Omtzigt avant la lettre was, denk ik, aan het eind van het boek gekomen, dat Joan Derk meer eer verdient. Op bovenstaand citaat past dan ook meer Esther Ouwehand: eigenwijs, blijven vechten, niet gaan voor geëffende paden en blijven vechten tegen het establishment. Dit soort mensen verdient eer, en Panhuysen is een prima pleitbezorger.