De kraanvogels vliegen naar het zuiden

De kraanvogels vliegen naar zuiden wordt aangeprezen als een verhaal over ouder worden, eigen regie voeren, vriendschappen aangaan en onderhouden en de speciale band tussen mens en dier. Wanneer je, net als ik, werkt in een zorgorganisatie, ook al sta ik niet aan het bed, hoor je wel de verhalen van mensen die steeds meer zelfstandigheid moeten opgeven. Hoe kan je die mensen nog voldoende eigen regie over hun leven laten houden, ook al is hulp echt nodig. Dat maakt dat dit boek me erg aansprak. De bijzondere kaft, in paarstinten, waarop je onder andere vliegende kraanvogels, een man en een hond ziet, maakt me helemaal nieuwsgierig naar dit verhaal.

Lisa Ridzén is socioloog en heeft haar wortels in het noorden van Zweden. Haar debuut, De kraanvogels vliegen naar het zuiden, is gebaseerd op de bevindingen van haar promotieonderzoek over de opvattingen en verwachtingen van mannen in de samenleving en hoe zij zich zouden moeten gedragen. Waarmee identificeren zij zich? Wat verandert er wanneer ze ouder worden? Kunnen ze dan nog voldoen aan het beeld waarmee zij zich identificeren? Daarnaast gebruikte ze de aantekeningen die het thuiszorgteam van haar opa achterliet na zijn overlijden.

Bo, inmiddels 89 jaar jong is langzaam aan zowel lichamelijk als geestelijk aan het aftakelen en is het hoofdpersonage van het verhaal. Ooit was hij een sterke man die werkte bij een houtzagerij. Hij leeft alleen sinds zijn vrouw met de diagnose dementie is opgenomen in het verpleeghuis. Hij heeft een vriend Ture waarmee hij iedere week telefonisch contact heeft. Ze halen dan samen herinneringen op. Deze vriendschap is hem zeer waardevol. Zijn andere grote vriend is zijn hond Sixten. De thuiszorg komt twee maal per dag om hem te verzorgen, een korte onderbreking van zijn lange eenzame dagen. De relatie met zijn zoon, Hans, is moeizaam. Het is lastig voor Bo om zijn liefde te tonen aan zijn zoon en op zijn beurt vindt Hans het lastig om echt contact te maken met zijn vader, hij begrijpt hem niet echt. Hans vindt zijn werk erg belangrijk. Af en toe moet Hans tijdens zijn werk naar zijn vader komen omdat er weer wat mis is. De hond speelt daarin een grote rol in de ogen van Hans. Dat is lastig, dus de hond moet weg. Zijn vader kan amper voor zichzelf zorgen, laat staan voor een hond. Dit leidt tot een conflict tussen vader en zoon. Of ze een oplossing vinden, mag je zelf gaan lezen.

Het is een verhaal waar niet veel actie in zit, maar dat maakt het juist zo mooi, zo teder, zo intiem. De eenzaamheid van Bo is schrijnend. Zijn vrouw is opgenomen in een verpleeghuis met dementie. Een van de mooie en ontroerende stukjes vond ik de sjaal van de vrouw van Bo die bewaard wordt in een blik. Hij schaamt zich er eigenlijk voor dat hij die sjaal bewaard heeft en durft geen hulp te vragen om het blik te openen, want zijn handen zijn krachteloos. Een van de thuiszorgmedewerkers, Ingrid, is de enige die hem daarmee mag helpen.

‘In een voorraadblik een sjaal van je demente vrouw bewaren om je haar geur te herinneren is in feite toch zielig. Daarom weet alleen Ingrid ervan. Zelfs tegenover jou zou ik me ervoor schamen. Wij waren niet van die mensen die tedere woordjes tegen elkaar zeiden. Zulke dingen hadden wij niet nodig. ‘

Het verhaal schetst zo een beeld van man die wat de samenleving als mannelijk ziet, langzaamaan verliest. Hij is niet meer die stoere, sterke man die de wereld aankan. Hij schaamt zich ervoor om zowel zijn waardigheid als de regie over zijn leven te verliezen. Daarom zwijgt hij liever dan open en eerlijk met zijn zoon te praten over wat hem bezighoudt en wat de hond voor hem betekent. Zijn hond verliezen voelt als opnieuw een stukje van zichzelf verliezen, net zoals hij zijn vrouw verloren is aan dementie. Hoe Lisa Ridzén dit beschreven heeft vind ik heel erg mooi.

De beeldende schrijfstijl maakt dat het een boek is dat je bij blijft. Ik vind het een knap debuut en daarom geef ik 4 sterren aan dit boek.