Veel tienerliefjes, weinig oorlog

Marie Clasina (Miep) Diesel (1926) was een Nederlandse vrouw uit Haarlem die tijdens en net na de Tweede Wereldoorlog een dagboek bijhield. Pas in 2019 zou ze haar schriften aan haar dochter en kleindochter toevertrouwen. Nadat ze tijdens Dodenherdenking een passage had voorgelezen, ging ze ermee akkoord dat haar notities als boek uitgebracht zouden worden. Op deze manier droeg ze haar steentje bij aan de herdenking en de viering van 75 jaar Vrijheid. Diesel overleed vlak voor de officiële presentatie, enkel de drukproeven heeft ze gezien. Uitgeverij Boom werkte voor deze uitgave samen met het Noord-Hollands Archief in Haarlem.

Bakvis in oorlogstijd bevat een selectie van het dagboek, dat begint op 5 november 1942 en eindigt op 12 mei 1945, enkele dagen na de bevrijding. Twee jaar later wordt er een kort vervolg aan gebreid, een terugblik op eerdere gebeurtenissen. In 1953, kort na Diesels huwelijk, komt er echt een einde aan het dagboek. De publicatie in boekvorm is opgesmukt met heel wat foto’s, vooral van de auteur zelf, haar familie en vele vrienden. Om het verhaal enige ‘oorlogswaarde’ mee te geven, worden er ook foto’s geplaatst van bijvoorbeeld soldaten en getroffen gebouwen.

Diesel vertelt honderduit over haar tienerjaren in Haarlem tijdens de bezetting. Ze praat over school, haar vriendinnen en vooral de vele vriendjes die de revue passeren. Een hoofdrol is weggelegd voor de bioscoop en het zwembad (en in mindere mate de ijsbaan), waar de vrienden het grootste deel van de tijd vertoeven. Daarnaast wordt er heel wat afgevrijd (waarmee overigens gewoon kussen bedoeld wordt). Van de oorlog lijkt Diesel weinig last te hebben, ze wijdt er nauwelijks een gedachte aan in haar dagboek. Heel af en toe valt er een woord zoals luchtalarm, sirene of bom. Welke impact dat alles op de bewoners van Haarlem en meer specifiek op Diesel en haar vrienden heeft, komen we niet te weten. Dat er regelmatig jongemannen opgeroepen worden om naar Duitsland te gaan, lijkt een fait-divers. De sfeer in het dagboek is bijzonder luchtig; de oorlog is weliswaar aanwezig, maar dan heel ver op de achtergrond.

'De Haarlemse Miep Diesel dacht altijd dat ze een oorlogsdagboek had geschreven. Maar toen ze op hoge leeftijd weer las waar ze voornamelijk mee bezig was in de oorlog, kwam ze tot een andere conclusie: "Ik was wel een jongensgek, hè?"' - nhnieuws.nl

Een paar keer wordt het dagboek onderbroken en wordt wat historische informatie toegevoegd, bijvoorbeeld over de Hongerwinter 1944-1945 of over de uitblijvende bevrijding van Nederland na de capitulatie van Italië. Het zijn opvallende intermezzo’s, alsof het dagboek ‘gepimpt’ moest worden. Als boek dat uitgebracht werd in het kader van de herdenking, schiet het desondanks schromelijk tekort.

Diesel maakt gebruik van korte, eenvoudige zinnen. Af en toe onderlijnt ze iets en gooit ze er een Duits of Engels woordje tussen. In een nawoord wordt meegegeven dat er kleine redactionele ingrepen gedaan zijn; toch vallen fouten zoals knappert, suffert en pakkert erg op. Niet zo fijn zijn de eeuwige herhalingen, een echt verhaal is er niet, het is allemaal nogal oppervlakkig. Honderden figuranten passeren de revue, op een enkele uitzondering na allemaal even nietszeggend. Verwonderlijk is dat niet, de auteur ként deze mensen en hoeft hun karakters niet te schetsen, de lezer doet dat echter niet.

Bakvis in oorlogstijd doet niet wat het belooft. Op geen enkel moment straalt het boek de dreiging van een oorlog uit. Het is een bakvissenverhaal met weinig toegevoegde waarde.