Van dochter van een herbergier tot dame van stand

Marja Visscher (1951) is schrijfster van historische romans. Ze kiest haar hoofdpersonages zorgvuldig. Vrouwen uit de vaderlandse geschiedenis die zelf geen grote bekendheid hebben gekregen, maar die wel de sterke vrouw achter bekende historische mannen waren. In De dame van het Voorhout staat Johanna van Coesvelt (1684-1768) centraal. Van dochter van een herbergier tot vrouw van raadspensionaris Van Slingelandt.

De zestienjarige Johanna is de dochter van de herbergier van In den Engel. Hij is geen prettig mens. Haar moeder Elske gaat gebukt onder de tirannie van haar man en haar vele zwangerschappen. Johanna besluit te vertrekken en wordt dienstbode op de herenboerderij Op den Olij. Ze wordt zeer gewaardeerd door eigenaar Herman op den Olij, maar ze moet waken voor de onberekenbare Harm die daar werkt en woont. Johanna raakt betrokken bij twee heftige gebeurtenissen die haar verdere leven zullen beïnvloeden. Ze vertrekt naar Middelburg om daar als dienstbode te gaan werken bij kunstenaar Philip van Dijk. Het is een mooie tijd, waarin ze hem bijstaat in zijn werk. Na hun verhuizing naar ‘s Gravenhage wordt Johanna hoofd huishouding in huize Aan de Boschkant en tevens vertrouwelinge van raadspensionaris Simon Van Slingelandt en zijn zieke vrouw Suzanna.

Het verhaal van Johanna is een combinatie van feit en fictie en beschrijft het leven van Johanna vanaf haar 16e tot haar dood op 84-jarige leeftijd. De schrijfster heeft zich hierbij moeten inleven in de vrouw om haar leven te kunnen reconstrueren. Ontbrekende stukken zijn mooi door Visscher ingevuld. Wat er waar is en wat niet wordt pas in het nawoord duidelijk, maar de kans is groot dat de lezer dan al op zoek is gegaan een bepaald schilderij van Philip van Dijk. Het leven van Johanna is dan ook neergezet als een geloofwaardig levensverhaal dat vanaf het begin boeiend en interessant is om te lezen.

Johanna maakt een grote persoonlijk groei door. Ze begint als onzeker maar dapper meisje aan haar eerste dienstje en ontpopt zich tot een geweldige hoofd huishouding in haar laatste betrekking. Dat ze niet dom is, blijkt als ze op het Voorhout de administratie doet, geld weet te besparen en de familie Van Slingelandt zo welvarend weet te houden. Daarbij heeft ze een vriendelijk karakter en is ze eerlijk en rechtvaardig. Het is als lezer heerlijk om de ontwikkeling van Johanna mee te maken. Per hoofdstuk wordt er een tijdsprong gemaakt, de ene keer een jaar, de andere keer meerdere jaren. Opvallend is dat Johanna haar geweten bij zich draagt in de vorm van een pop, Lijs. Dilemma’s worden beslecht door te ‘praten’ met de pop die staat voor haar geweten. Zo krijgen we als lezer op originele wijze mee wat er omgaat in het hoofd van Johanna.

Visscher heeft een fijne stijl van schrijven. Het is vlot en ze weet situaties goed te beschrijven. De dialogen zijn realistisch en passen bij de tijd waarin het speelt (eind 17e en begin 18e eeuw). Het tijdsbeeld is in het hele boek terug te vinden, is herkenbaar en klopt. Het is duidelijk dat er veel onderzoek aan vooraf is gegaan. De kleding, de huizen en de inrichtingen, het taalgebruik, omgangsnormen en benamingen van dingen zoals ze toen werden gebruikt zoals ‘het gemak’. Het zorgt allemaal voor de juiste sfeer en maakt het plaatje van deze historische roman compleet.

De dame van het Voorhout is het vijfde boek in Marja Visschers reeks van standalone historische romans over bijzondere vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis. Het is een mooi uitgewerkt historisch verhaal en het is een plezier om te lezen. Met fijne personages en een goed geschetst beeld van het leven ‘op stand’ in Middelburg en Den Haag begin 18e eeuw is dit een uniek verhaal over de dochter van een herbergier die op eigen kracht weet op te klimmen tot dame van stand.