Complex boek

De Schots-Britse Ali Smith (1962) is auteur van literaire romans, waarvan er vier werden genomineerd voor de Man Booker prize. Een ervan ‘Herfst’ is een eerste deel van een serie, waarbij de titels overeenkomen met de seizoenen. Deel drie ‘Lente’ (2020) is nu genomineerd voor de Europese literatuurprijs, zowel door de vakjury als door de speciale studentenprijsjury.

Lente heeft geen chronologisch lopend verhaal, maar bestaat uit losse delen. De eerste twee hoofdstukken lijken compleet los te staan van het verhaal van Richard dat erop volgt.

Het eerste deel waar enig verhaal in is te ontdekken is het verhaal van filmmaker Richard. Hij heeft zijn goede vriendin Paddy onlangs verloren en neemt een rigoureuze beslissing door op een trein naar het noorden te stappen en alles achter zich te laten. Op station Kingussie stapt hij uit, daar waar alle treinen vertraging lijken te hebben, kijkt hij terug op zijn leven en zijn carrière.

Na weer een paar korte en vreemde hoofdstukken gaat het tweede lange deel over Brittany, een bewaakster in een detentie centrum voor asielzoekers. Zij raakt onder invloed van het 12 jarige meisje Florence die veel te wijs is voor haar leeftijd. Ook zij reizen naar Kingussie waar ze zich bij Richard voegen. Een koffietruckhoudster die geen koffie schenkt wordt de vierde persoon die zich bij dit kleine gezelschap voegt.

In het derde deel komen de verhaallijnen bij elkaar en volgt er uitleg over alles en toch blijven er vragen. Ondertussen hebben we als lezer door de diverse conversaties van de hoofdpersonages heel wat geschiedenis en huidige maatschappelijke problematiek doorgenomen. Op de achterflap van het boek worden o.a. Katherine Mansfeld, Charlie Chaplin, Shakespeare, Rilke, Beethoven en Brexit genoemd en ongelofelijk maar waar, ze zijn allemaal verwerkt in de verhalen, zonder dat het onlogisch of raar is.

De korte tussenhoofdstukken zijn een brij van chaotische gedachtes, waarbij niet altijd duidelijk is wie de “wij’ is als verteller. Andere korte hoofdstukken beschrijven een maand, een seizoen aan de hand van een legende en alles lijkt in elkaar te grijpen. Ook als het boek verder vordert komen er hoofdstukken als deze aanbod waarbij de maanden februari tm april worden beschreven. Pas laat in het boek krijgen deze losse hoofdstukken een doel en weten we waar ze vandaan komen. Wat Smith bereiken wil met die korte verhalen die kop nog staart lijken te hebben en toch een coherent geheel lijken te vormen blijft onduidelijk. Ze schoffeert soms, dan is ze weer vriendelijk afgewisseld met belerend.

Geen van de personages leer je kennen, maar dat lijkt ook niet de bedoeling. Het gaat om het grote geheel, maar dan moet je dat als lezer wel kunnen zien of ontdekken. Het is niet altijd even makkelijk leesbaar en bepaalde stukken krijgen iets meer duidelijkheid bij herlezen. Er zijn veel verwijzingen naar geschiedenis, personages en plaatsen en je moet als lezer maar net weten over wie of wat het gaat om het verband te kunnen begrijpen.

Voor de literaire lezer zal er ontzettend veel zijn te ontdekken in Lente. Voor wie een verhaal zoek dat logisch verloopt en waarbij niet te veel hoeft worden nagedacht is Lente net een stapje te veel.