Een verhaal dat schuurt, maar juist daardoor gehoord moet worden

Amber Smith schreef met The Way I Used to Be een roman die je als lezer niet zomaar van je afschudt. Het is een verhaal dat raakt door zijn rauwheid en eerlijkheid, maar tegelijkertijd ook een ongemakkelijke spiegel voorhoudt. Smith zet de lezer midden in het verhaal van Eden, een veertienjarig meisje dat verkracht wordt door de beste vriend van haar broer. Wat volgt, is geen verhaal dat blijft hangen bij die ene gebeurtenis, maar een indringende vertelling over alles wat er daarna komt: het zwijgen, het verlies van vertrouwen, destructief gedrag en de moeizame weg terug naar je eigen identiteit.

Een triggerwarning is hier absoluut op zijn plaats. The way I used to be behandelt thema’s als seksueel misbruik en trauma op rauwe en realistische wijze. Het zijn onderwerpen die veel te vaak orde van de dag zijn en waar jongeren in hun eigen omgeving in alle lagen van de bevolking mee geconfronteerd kunnen worden. Smith laat zien wat dit met iemand kan doen: hoe gedrag dat van buitenaf opstandig, destructief of onverschillig lijkt, van binnenuit voortkomt uit pijn, schaamte en een gevoel van isolement. Daarmee maakt dit boek niet alleen indruk, maar draagt het ook bij aan het broodnodige gesprek over grensoverschrijdend gedrag.

Eden’s verhaal wordt verteld in vier delen, die haar middelbare schooljaren volgen. Eden verliest van de ene op de andere dag haar onschuld en raakt de grip op het leven kwijt. Hoe ga je daarmee om als veertienjarige? Smith kiest ervoor om vooral de nasleep te belichten: de manier waarop Eden zich van de wereld afsluit, relaties saboteert en zich verliest in keuzes die haar steeds verder van zichzelf verwijderen. Het is heftig om te lezen hoe een meisje in de bloei van haar ontwikkeling op deze manier uit balans raakt.

Wat dit verhaal zo aangrijpend maakt, is de manier waarop Smith de lezer laat voelen hoe trauma zich in het dagelijks leven nestelt. Eden’s destructieve keuzes zijn soms frustrerend en moeilijk te volgen, maar juist daardoor realistisch. Het is confronterend om te zien hoe iemand zo jong zichzelf kwijtraakt, en hoe de mensen om haar heen, zoals haar ouders, leraren en beste vriendinnen, de signalen niet oppikken. Als lezer wil je hen soms toeschreeuwen dat ze beter moeten kijken, dat er achter Eden’s gedrag een schreeuw om hulp schuilt. Die onmacht werkt door tot lang na de laatste bladzijde. Het doet je beseffen dat slachtoffers gemakkelijk onzichtbaar blijven, juist omdat hun pijn zich vertaalt in gedrag dat door de omgeving verkeerd geïnterpreteerd wordt.

The way I used to be geen gemakkelijk boek om te lezen. Het is pijnlijk, soms lastig om je mee te identificeren en het laat je ongemakkelijk achter. Maar dat is precies de bedoeling. Al met al is is dit boek een rauwe, confronterende roman die jongeren niet alleen raakt, maar hen ook aan het denken zet over thema’s die nog altijd veel te vaak weggestopt worden. Het is een verhaal dat schuurt, maar juist daardoor gehoord moet worden.