Lezersrecensie
Jaroslav Hašek – De Lotgevallen van de Brave Soldaat Švejk
Leesjaar Dikke Boeken – juli 2022
Jaroslav Hašek – De Lotgevallen van de Brave Soldaat Švejk
Vertaling: Roel Pieters
Pegasus (Amsterdam) 2018
Is hij echt zo achterlijk als het achtereind van een koe, of is hij een gewiekste intrigant? Die vraag speelt constant in de levenswandel van Švejk. Je leert hem kennen als een rommelaar in de marge. Hij weet de eindjes aan elkaar te knopen met schimmige zaakjes. Als in Sarajevo de Oostenrijks-Hongaarse aartshertog Franz-Ferdinand en zijn vrouw worden vermoord, komt de brave Švejk vrijwel direct in de problemen met de autoriteiten. Ze zien hem door zijn taalgebruik, dat als gekant tegen het keizerrijk is te interpreteren, als landverrader. Hij weet zich er door een geslaagde combinatie van een uiterst vriendelijk voorkomen en al dan niet voorgewende onnozelheid met goudeerlijke antwoorden uit te praten.
Aan deelname aan de Eerste Wereldoorlog kan hij zich als goed patriot natuurlijk niet onttrekken. In het leger weet hij al snel zijn meerderen tot waanzin te drijven met het tot op de millimeter uitvoeren van bevelen, maar dan zoals hij ze heeft begrepen. Met zijn onuitputtelijke stroom aan verhalen over verre familie, vage buren, verzopen kroegtijgers en kennissen van overal en nergens, die vaak niet eens te maken hebben met de lopende conversatie, werkt hij in de hand dat hij als onschadelijke mafkees wordt gezien. Hij slaagt er op zijn odyssee richting het front zonder veel moeite in om te worden beschuldigd een simulant, deserteur en zelf overloper te zijn. Bijna hangt hij aan een boom zijn laatste adem uit te blazen, maar zoals steeds overwint de onnozelheid.
Veel verder dan de kapotgeschoten randen van het front komt hij niet. Gevechtshandelingen verricht hij niet. Doordat zijn geestelijk vader vroegtijdig kwam te overlijden, leeft de brave soldaat Švejk voor altijd voort. Steeds onderweg naar een volgend toneel om gehoorzaam en op geheel eigen wijze zijn plicht voor de keizer te doen.
Ondanks de satirische inslag van de lotgevallen van deze brave soldaat, beschrijft Hašek ook de implosie van het Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk. De verschillende volken die onder de lappendeken sliepen, kunnen in het leger maar moeilijk met elkaar samenwerken. Ze spreken elkaars taal niet, begrijpen de gebruiken niet. De Duitsers en Oostenrijkers staan aan de top van de apenrots en kijken neer op de Hongaren, Tsjechen, Kroaten, Bosniërs, Slowaken en Slovenen. Als de boel toch op instorten staat, kun je het best een handje helpen om de laatste dragende muren weg te slaan. De handel en wandel van Švejk is daar een goede handleiding voor. Met deze o zo brave soldaat is een figuur geschapen die geraffineerd en allervriendelijkst het bloed onder ieders nagels vandaan haalt, de illustraties van Josef Lada passen naadloos.
Mooiste zin:
Zijn volgescheten broek ging verloren in de maalstroom van de wereldoorlog.
Jaroslav Hašek – De Lotgevallen van de Brave Soldaat Švejk
Vertaling: Roel Pieters
Pegasus (Amsterdam) 2018
Is hij echt zo achterlijk als het achtereind van een koe, of is hij een gewiekste intrigant? Die vraag speelt constant in de levenswandel van Švejk. Je leert hem kennen als een rommelaar in de marge. Hij weet de eindjes aan elkaar te knopen met schimmige zaakjes. Als in Sarajevo de Oostenrijks-Hongaarse aartshertog Franz-Ferdinand en zijn vrouw worden vermoord, komt de brave Švejk vrijwel direct in de problemen met de autoriteiten. Ze zien hem door zijn taalgebruik, dat als gekant tegen het keizerrijk is te interpreteren, als landverrader. Hij weet zich er door een geslaagde combinatie van een uiterst vriendelijk voorkomen en al dan niet voorgewende onnozelheid met goudeerlijke antwoorden uit te praten.
Aan deelname aan de Eerste Wereldoorlog kan hij zich als goed patriot natuurlijk niet onttrekken. In het leger weet hij al snel zijn meerderen tot waanzin te drijven met het tot op de millimeter uitvoeren van bevelen, maar dan zoals hij ze heeft begrepen. Met zijn onuitputtelijke stroom aan verhalen over verre familie, vage buren, verzopen kroegtijgers en kennissen van overal en nergens, die vaak niet eens te maken hebben met de lopende conversatie, werkt hij in de hand dat hij als onschadelijke mafkees wordt gezien. Hij slaagt er op zijn odyssee richting het front zonder veel moeite in om te worden beschuldigd een simulant, deserteur en zelf overloper te zijn. Bijna hangt hij aan een boom zijn laatste adem uit te blazen, maar zoals steeds overwint de onnozelheid.
Veel verder dan de kapotgeschoten randen van het front komt hij niet. Gevechtshandelingen verricht hij niet. Doordat zijn geestelijk vader vroegtijdig kwam te overlijden, leeft de brave soldaat Švejk voor altijd voort. Steeds onderweg naar een volgend toneel om gehoorzaam en op geheel eigen wijze zijn plicht voor de keizer te doen.
Ondanks de satirische inslag van de lotgevallen van deze brave soldaat, beschrijft Hašek ook de implosie van het Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk. De verschillende volken die onder de lappendeken sliepen, kunnen in het leger maar moeilijk met elkaar samenwerken. Ze spreken elkaars taal niet, begrijpen de gebruiken niet. De Duitsers en Oostenrijkers staan aan de top van de apenrots en kijken neer op de Hongaren, Tsjechen, Kroaten, Bosniërs, Slowaken en Slovenen. Als de boel toch op instorten staat, kun je het best een handje helpen om de laatste dragende muren weg te slaan. De handel en wandel van Švejk is daar een goede handleiding voor. Met deze o zo brave soldaat is een figuur geschapen die geraffineerd en allervriendelijkst het bloed onder ieders nagels vandaan haalt, de illustraties van Josef Lada passen naadloos.
Mooiste zin:
Zijn volgescheten broek ging verloren in de maalstroom van de wereldoorlog.
1
Reageer op deze recensie
