Knagende leeshonger

Firmin wordt begin jaren 60 in Boston, in de kelder van een tweedehandsboekwinkel aan het Scollay Square, geboren. Hij heeft een moeilijke start met een alcoholische moeder en 12 broertjes en zusjes, die al jong een voorliefde voor alcohol ontwikkelen. Doordat hij zwakker is, krijgt hij niet voldoende eten binnen en begint uit wanhoop de papiersnippers op te eten waaruit zijn nest is gemaakt. De papiersnippers komen uit het boek van Finnegans Wake van James Joyce. Dit smaakt zo goed dat hij vervolgens begint met de anderen boeken die in de kelder staan. Zijn leven krijgt een andere wending als hij merkt dat hij de boeken kan lezen. Terwijl zijn moeder en zijn broertjes en zusjes het nest in de kelder verlaten, blijft Firmin in de boekwinkel wonen. Hij verhuist van de kelder naar de eerste verdieping.
Hij verdiept zich in de klassiekers zoals Lolita, Oliver Twist, Don Quichot. Zijn leeshonger is onverzadigbaar. Vanuit zijn schuilplaats observeert hij de mensen die in de boekwinkel rondlopen. Via de boeken reist hij door de wereld en door de tijd. Hoe meer hij leest hoe menselijker hij zich voelt.
Firmin voelt een diepe verbondenheid met de boekwinkel . Hij ziet de eigenaar van de boekwinkel, Norman Shine, als zijn vriend. Ondanks het feit dat zijn leven zich beperkt zich tot de boekwinkel, de bioscoop en Scollay Square is hij gelukkig doordat het lezen en kijken van films hem in staat stellen te leven in een fantasie waarin hij geliefd is, kan praten en waarin hij schrijft, danst en piano speelt. De werkelijkheid is dat hij eenzaam is. De ratten zien hem als wanstaltig en vreemd en de mensen, waar hij zo graag bij wil horen zien hem als een rat.
Als zijn hart gebroken wordt, vindt hij onverwacht vriendschap bij een mens. Dit leidt tot een van de gelukkigste periode’s uit zijn leven.
Het bestaan van de boekwinkel en van heel Scollay Square wordt bedreigd door sloop. Op het eind van zijn leven, terwijl de boekwinkel gesloopt wordt en Firmin alleen is achtergebleven, ligt hij in papiersnippers uit Finnegans Wake van James Joyce te wachten op het eind.
Firmin heeft een schitterend begin waar een enorme boekenkennis uit spreekt. Dit begin trekt je het verhaal in en laat je niet los. Overal in het boek kom je titels tegen van klassiekers en namen van beroemde schrijvers. Hierdoor krijg je als lezer inspiratie om deze ook te gaan lezen.
De editie die ik gelezen heb is de Nederlandse vertaling van 2009 met tekeningen van Fernando Krahn. Sam Savage heeft met Firmin een boek geschreven over de liefde voor boeken en een niet te stillen honger voor lezen. De keuze voor een rat als hoofdpersoon is bijzonder. In een interview uit 2007 in Bluestalking (internet) meld de schrijver dat hij niet van plan was een boek over een rat te schrijven maar dat een rat het best geschikt was om de belangrijkste thema’s van het boek uit te dragen zoals het niet kunnen spreken, sociale uitsluiting en een niet te stillen honger (voor lezen).
Het succes voor Sam Savage kwam pas op 67e jarig leeftijd. In Firmin komen we ook autobiografische elementen tegen, zoals het zich niet kunnen uiten via geschreven taal (ondanks het feit dat hij zijn hele leven probeerde te schrijven maakte hij nooit wat af, hij dacht er zelfs over om een workshop over writers block op te starten). Sam Savage’s leven verliep niet volgens gebaande paden, en dat kan een vorm van sociale uitsluiting veroorzaken. In de interviews in Bluestalking en The Telegraph (Tim Martin d.d. 16-08-2008) geeft hij aan een verwoede lezer te zijn net als Firmin.
Firmin is een boek over liefde voor boeken, over het zoeken naar zielsverwanten en hoe we ondanks het feit dat we falen toch doorblijven gaan.
Fantastisch mooi boek.