Orthodox-Joodse ontmoetingen na Mazzel Tov

Een aantal jaar geleden las ik Mazzel Tov. Het boek over Margot Vanderstraeten die als studente een aantal jaar huiswerkbegeleiding gaf aan de kinderen van een orthodox-joods gezin uit Antwerpen. Haar langzame kennismaking met deze vrij gesloten cultuur was helder en met veel respect beschreven.
Nu kwam het vervolg hierop uit: Minjan. Dit boek laat niet één gezin, maar verschillende orthodoxe joden zien en geeft zo een nog ruimer beeld van (vooral) de chassidische gemeenschap in Antwerpen.

Het boek:
Met de heldere en beschrijvende manier van schrijven van Margot Vanderstraeten waan je je direct middenin de diamantwijk van Antwerpen. Je ziet de straten voor je met de donkergeklede bevolking. De mannen met hoeden met brede randen en pijes langs hun oren. De vrouwen met rokken tot op hun kuiten en een naad middenachter op hun panty. De kinderen die met stepjes en fietsen, maar ook allemaal in donkere kleding rondrijden. De groepjes pratende mannen voor winkels.

Deel 1 draait om een vernissage. Margot Vanderstraeten maakt samen met de joodse fotograaf Dan Zallmann een tentoonstelling. Dan levert de foto's en Margot voegt daar stukken tekst uit haar boek Mazzel Tov aan toe. Dan is een bijzondere fotograaf die toegang krijgt tot een zeer gesloten gemeenschap en daar foto's van mag maken. Hij is ook bijzonder omdat hij autistisch is. Margot beschrijft hun relatie en de manier waarop de tentoonstelling tot stand komt. Hierdoor krijg je niet alleen een inkijkje in de chassidische wereld, maar ook in de wereld van deze autistische kunstenaar. In dit eerste deel vertelt de schrijfster ook over Mosje, een chassidische kok die een zeer bekend restaurant runt. Deze man verovert vast een plekje in je hart. Hij is zo eerlijk en wijs, zo open naar andere mensen en zo vol van zijn heerlijke eten, dat je niet anders zou willen dan aan een tafel in zijn restaurant plaatsnemen, alle heerlijkheden proeven en ondertussen met hem spreken over allerlei dingen die je bezig houden.
Vooral het stukje over joodse begrafenissen maakte indruk. De traditie om op lage en oncomfortabele krukjes te zitten en geen leren schoeisel te dragen in de eerste zeven dagen na een sterfgeval wordt als volgt uitgelegd:

'..... het is beter de pijn te voelen dan hem te camoufleren.' en '..... comfortabel schoeisel brengt je niet dichter bij de diepere betekenis van het leven en de dood.'

Deel twee gaat over een bijzondere ontmoeting tijdens een lezing. Margot leert een vrouw kennen die graag spreekt over haar chassidische geloof, maar zich ook weer regelmatig helemaal afsluit. Een vrouw die nieuwsgierig is naar de buitenwereld, maar ook heel erg hangt aan haar eigen cultuur en hier ook heel liefdevol over kan spreken. Zij is veel minder open naar anderen en ook strenger dan Mosje, maar toch ook vol liefde en wijsheid. Ook kom je in dit deel een aantal gematigder joden tegen en mag je als lezer deelnemen aan een sabbatsviering.

'Sabbat is mindfullness avant la lettre, Zen nog voor Boeddha het licht zag.' Want '..... om te werken heb je discipline nodig. Dat weet iedereen en dat gelooft iedereen. Maar om wekelijks vierentwintig uur op een aandachtige manier niets te doen, heb je nog meer discipline nodig.'

In dit deel komen ook duidelijk de verschillen tussen de joodse stromingen naar voren.

Het derde deel richt zich iets minder op de chassidische cultuur. De man van Margot blijkt kanker te hebben en ook de corona-epidemie slaat om zich heen. Dit neemt veel van haar tijd en aandacht in beslag. Toch blijkt ook in deze vreemde tijd dat haar joodse vrienden met haar zijn begaan.

Door het hele boek heen voel je de zorg voor elkaar en de oplossingsgerichtheid die in die kleine gemeenschap centraal staat. Er worden veel mooie dingen beschreven. Toch is het niet allemaal rozengeur en maneschijn en blijft Margot kritische vragen stellen. Minjan is een mooie opvolger voor iedereen die nieuwsgierig is naar een wereld die meestal zeer gesloten blijft. Ook is het een mooi boek om naast een boek als Onorthodox van Deborah Feldman te lezen. Dit laatste boek, geschreven vanuit een vrouw die uit de gemeenschap komt en er uit weggegaan is, laat meer de negatieve kant zien.

De titel:
Een minjan is een groep van minimaal tien mannen - die nodig zijn om samen te bidden.
Zonder deze tien mogen ze bepaalde delen van het gebed niet zeggen.
Eem minjan kan overal gevormd worden, zelfs op een vliegveld. Of, zoals in de tijd van de lockdown, ieder op zijn eigen balkon.