Roger Van de Velde lezen is een feest!

Het is 1980. Ik schaf Recht op antwoord & al het andere proza van auteur Roger Van de Velde aan. Ik begin te lezen en ben meteen verkocht. Ik ben gefascineerd door de vaak tragisch-komische verhalen uit Galgenaas en De knetterende schedel. Verhalen die zich respectievelijk afspelen binnen de gevangenismuren en een psychiatrische instelling. De auteur (1925-1970) zelf vertoefde door een dwaling van zijn advocaat van 1961 tot 1970 binnen die instellingen. Van de Velde raakte als gevolg van medicatie tegen maagklachten namelijk verslaafd geraakt aan Palfium, een middel dat driemaal sterker is dan morfine. De verslaving beheerste zijn hele leven. Kort na zijn vrijlating stierf hij op een terras in Antwerpen.

Met Scheiding van goederen is nu ook de eerste, nooit gepubliceerde roman van Van de Velde verschenen, de enige roman die hij in vrijheid schreef. De roman dateert van 1954. Het hoofdpersonage, Albert Beeckmans schrijft in de ik-vorm aan zijn negenjarige zoon Max over hoe het huwelijk tussen hem en Angèle Van der Plancken is gelopen: “dit is mijn verantwoording”. Albert is zestig en schrijft het verhaal op “want er zit hierbinnen al lang iets te knagen, dat mij van het hart moet. Zwart op wit.” Albert vertelt zijn versie van het verhaal. De moeder van Max komt er niet al te best vanaf.

Overzichtelijk verhaal

Albert is kantoorklerk bij Delwiche, makelaar in publiciteit. Het leven is als het ware aan hem voorbijgegaan en hij woont alleen op een kamertje. Hij komt in aanraking met de welgestelde weduwe Angèle. Haar man, eigenaar van conservenfabriek L’Aiglion (met als logo een adelaar die met gespreide vleugels op een wereldbol geklauwd staat) is overleden. Zij wil het bedrijf nog succesvoller maken, maar wordt – denkt zij - gedwarsboomd door haar drie schoonbroers die het bedrijf ‘aan het leegtrekken zijn.’ Ze wil koste wat kost reclame maken. Albert wordt door zijn baas op die klus gezet, maar is te eerlijk en wil de vrouw geen poot uittrekken. Het tweetal wordt verliefd. Zal Albert dan toch nog het geluk vinden? Maar er zijn ook ‘problemen’: zij hebben ieder een andere levensstijl, Angèle heeft met Hugo en Walter twee ‘adelaarsjongen’ én de schoonbroers zijn niet blij met de relatie. Uiteindelijk trouwen ze: Angèle is veertig en Albert vijftig. Op de huwelijksreis in Parijs worden de eerste barstjes in hun relatie zichtbaar. Het wordt van kwaad tot erger. Dan blijkt Angèle zwanger te zijn. Max wordt geboren en het huwelijk lijkt weer een positieve impuls te krijgen. Maar niets blijkt minder waar. Ze zijn getrouwd met scheiding van goederen en dat breekt Albert uiteindelijk op. Hij vereenzaamt na de scheiding, waarbij Angèle niet voor hem kiest, maar voor het geld. Hij ziet zijn zoon te weinig: “Elk trimester wordt hij door zijn moeder franco, netjes wassen en gekamd, aan de ingang van het middenstation afgeleverd. Voor tijdelijk gebruik.”

Opbouw

Scheiding van goederen is een overzichtelijk, niet al te ingewikkeld verhaal, waarvan je de afloop wel vermoedt. Toch is het een buitengewoon aantrekkelijk verhaal. Dat komt allereerst door de opbouw van de roman. Het tragisch-komische verhaal wordt lineair, chronologisch verteld, maar werkt door allerlei verwikkelingen toe naar een climax. Een tweede aspect is de stijl. Die doet denken aan Willem Elschot (Elsschot adviseerde hem, was gecharmeerd van deze roman en deed moeite er een uitgever voor te vinden) met zijn uitvergrotingen, zijn ironie, zijn metaforen, zijn ‘show don’t tell’. Je merkt dat Van de Velde nog zoekt naar zijn stem, naar verfijning. Soms is het allemaal net iets te veel. Maar de grimlach is overal in het verhaal terug te vinden en zijn laconieke stijl blijft lichtvoetig. Zoals wanneer de verliefdheid tussen Angèle en Albert aan de orde komt: “Het wederzien in De Witte Raaf verliep zo vlot dat we er niet alleen koffie maar ook porto hebben gedronken. En naderhand Moezel […] Ze huppelde frivool aan mijn zijde. Het docht mij dat er een wilde blos op haar wangen gloeide, zoals bij een schoolmeisje dat zich plotseling rekenschap heeft. Maar het kan ook die Moezel zijn geweest.”

Autobiografisch

Er zit ook een autobiografische laag in het verhaal. Ik kwam die tegen in Deze wereld is geen ergernis waard, de voortreffelijke biografie die Ellen Van Pelt over Van de Velde schreef. Rogers moeder was hoogzwanger toen ze met Jan Frans Van de Velde trouwde. Zestien dagen na hun huwelijk werd Roger geboren. Vader Van de Velde had een wijn- en likeurhandel met de naam Le Condor (cfr. Aiglion=adelaar). Jan stierf en zijn drie broers nemen Le Condor over. Moeder, Maria Callaert, krijgt een jaarlijkse winstuitkering. Maar de broers kopen van alles en de balansen dalen. Dan gaat ze naar het reclamebureau van Alfons de Ridder (Elsschot). Daar kent ze een werknemer Louis Eyckmans, die ze op het kantoor ‘den Boule’ of ‘Schattenboel’ noemen. Over hem en Maria werd al eerder geroddeld. De toenadering tussen de twee, het flaneren door de stad, inclusief de koffie, de port en het glaasje Moezelwijn , het café De Witte Leeuw, in de roman De Witte Raaf, het huwelijk ‘onder voorwaarde van scheiding van goederen, de geboorte van een zoon en de scheiding, je leest het allemaal terug. Roger hield zijn hele leven contact met zijn stiefvader Eyckmans , voor hem een vaderfiguur. De opdracht in de roman luidt: “Voor de ‘Schattenboel’, deze generale biecht.” Van de Velde omschreef zelf de roman als de vermeende ‘biografie’ van Louis Eyckmans. Lees de biografie van Van Pelt er op na en je merkt hoezeer fictie en feiten met elkaar verweven zijn, al zijn de namen natuurlijk veranderd.

Dit alles bij elkaar maakt Scheiding van goederen niet alleen tot een uiterst vermakelijk, maar ook aandoenlijk en tragisch boek. Een nawoord van Ellen Van Pelt, een verantwoording en enkele pagina’s van het originele manuscript completeren deze uitgave. Van de Velde lezen is een feest!