Een meeslepend verhaal

Geen idee hoe dit boek op mijn pad kwam. Het stond opeens op mijn lijst Te Lezen Boeken en hup, dan vraag ik het aan. Want zeg nou zelf, een boek uit 1972 over orthodoxe joden van een onbekende schrijver. Dat ga je toch niet lezen? Dus aarzelend begon ik aan het boek. Het duurde niet lang en toen wilde ik niet meer stoppen met lezen. Potok heeft een verraderlijk meeslepende manier van schrijven. Hoe doet hij dat toch?

Chaim Potok ( 1929-2002 ) was een Amerikaanse schrijver en rabbijn, opgevoed in de orthodoxe traditie. Onderhavig boek is wereldberoemd geworden en dat begrijp ik nu wel. Het boek is ten dele autobiografisch en dat aspect heeft er ongetwijfeld toe bijgedragen dat alles wat Potok schrijft zo echt aanvoelt.
Hij schrijft vanuit de hoofdpersoon, of die nu 4 jaar is of 25. Hij doet dat en het komt geloofwaardig over. Deze manier van schrijven wisselt Potok af met zijn eigen stem, als het ware commentaar gevend op de gebeurtenissen. De overgangen tussen het één en het ander vinden ongemerkt plaats. Soepel en natuurlijk. Potok schrijft (ogenschijnlijk) met het grootste gemak en dat maakt het lezen tot een groot plezier: de lezer hoeft zich niet in te spannen.

Asjer Lev is het enige kind van intellectuele ouders. Vader werkt voor de rebbe, een chassidische leider. Hij is een soort missionaris die vaak op reis is, veelal in Europa, om daar de na de oorlog uiteengevallen joodse gemeenschappen opnieuw te organiseren. Het verhaal begint dan ook in de vroege jaren vijftig. De gruwelen van de oorlog zijn nog heel dichtbij. Moeder is een tengere vrouw die Asjer met grote moeite heeft gebaard. Artsen hebben haar afgeraden meer kinderen te nemen: ze zou het wellicht niet overleven. De vrouw verdraagt de afwezigheid van haar man slecht en als ook nog haar broer overlijdt dan stort deze wankele vrouw helemaal in en zakt weg in een diepe depressie.
Zo begint het leven van Asjer, met een goeddeels afwezige vader en een ziekelijke moeder. Er is ook nog een huishoudster maar van haar hoeft de kleine jongen niet veel meer te verwachten dan op tijd zijn eten en drinken.
Totdat Asjer naar school gaat op z'n zesde of zevende vertoeft hij alleen in de huurflat in Brooklyn. Is dit zielig? In zekere zin wel natuurlijk maar zo ervaart Asjer het helemaal niet want hij tekent en gaat op in zijn fantasiewereld. Als hij wat later de winkel voor teken- en schilderbenodigdheden ontdekt dan is er geen houden meer aan en dan begint hij ook te schilderen. Om daar nooit meer mee op te houden. Het is bijna zijn eerste levensbehoefte. Zijn ouders staan er verbaasd naar te kijken. Een tekenende kleuter is prima maar als het maar door blijft gaan dan wordt het ongemakkelijk voor deze orthodoxe ouders. Tekenen en schilderen hoort niet thuis in hun belevingswereld en langzamerhand ontstaat er een afkeer van Asjers bezigheden die zich overigens niet van de wijs laat brengen en stug doorgaat met tekenen en schilderen. Hij kan niet anders.
Het leidt uiteindelijk tot heftige conflicten met vader. Ten einde raad stuurt hij zijn zoon naar de rebbe.
Deze man is wijs en komt met een geheel onverwacht advies.

Voor mij was het hoogtepunt van het verhaal de leerjaren bij de oude kunstenaar Jacob Kahn. De jongen vindt in hem de vader die hij nooit heeft gehad en bloeit helemaal op. Kahn ziet het talent van de jonge schilder en schept de juiste omstandigheden om dit tot ontplooiing te brengen. Vooral de zomers op Cape Cod, de harmonie, de rust en de onuitgesproken verbondenheid tussen beiden, ik heb er zeer van genoten.

Asjer Lev wordt een groot kunstenaar en omdat Potok het allemaal van binnenuit kent, kan hij het overtuigend en indringend beschrijven.
Hoewel hij voor velen een afvallige is, blijft hij zijn chassidische geloof trouw. De band tussen hem en zijn ouders is bijzonder sterk en dat lezen we door het hele verhaal heen.
Ondanks de moeilijkheden, die niet worden verzwegen, is dit een heel positief boek en dat is ook wel eens fijn.
Dit boek wordt toegevoegd aan mijn favorieten. Ik heb meteen het vervolg aangevraagd: De gave van Asjer Lev.
Ik verheug me nu al op het vervolg.