net als een film

Pierre Jarawan is voor mij een van de meest bijzondere auteurs van de 21ste eeuw. Geboren in Amman, met een Libanese vader en Duitse moeder, groeide hij op in München nadat zijn familie naar Duitsland verhuisde tijdens de Libanese burgeroorlog. Naast auteur van romans is hij ook fotograaf en Duits kampioen Poetry Slam. Voor een globetrotter als ik is Beiroet één van de meest fascinerende steden en op deze manier kwam ik in aanraking met Pierres werk. De zoon van de verhalenverteller, over een Libanese migrantenfamilie in Duitsland, is een van mijn favoriete boeken. De geluksbrenger is zijn nieuwste roman en neemt ons niet alleen mee naar Libanon maar ook naar Canada en het Ottomaanse rijk.

De tweeling, Lilit en Lina, groeide op in Canada en alleen hun familienaam verraadt hun Libanese achtergrond. Als derde generatie van migranten weten zij maar bitter weinig over hun eigen cultuur, ze zijn meer Canadees dan Libanees. Als documentairemaker besluit Lilit op onderzoek te gaan om hun familieverhaal te reconstrueren. Via verhalen van haar grootvader Maroun leert ze beetje bij beetje haar eigen culturele achtergrond beter begrijpen. Over haar overleden grootmoeder Anoush en haar Armeense afkomst kan ze maar weinig vinden en ze beslist om naar Beirut af te reizen om daar alles ter plekke verder uit te zoeken.

Laat ik maar met de deur in huis vallen en beginnen bij de cover. Meestal sla ik dit over, maar deze keer staat er een waar kunstwerkje op. En dat verdient alle lof! Hij is gewoonweg prachtig! Het omslagontwerp omvat zoveel symboliek en elementen die in het verhaal voorkomen, waardoor je iedere keer dat je het boek oppakt iets anders herkent. Je blijft er gewoon naar kijken en zoeken naar wat je uit het verhaal herkent: de Ceder van de Libanese vlag, het esdoornblad van de Canadese vlag, Frau im Mond, de raket, de vogel van Maroun’s vriend Opechancanough, het reuzenrad, het Armeense tapijt motief, … . Degene die het ontworpen heeft moet het boek vanbinnen en vanbuiten kennen en goed doorgelezen hebben.

Bij de titel De geluksbrenger heb ik dan wel enkele bedenkingen. De originele Duitstalige titel Frau im Mond is veel passender bij het verhaal. Het verwijst namelijk naar de film van Fritz Lang uit 1929. Hiernaar wordt meermaals verwezen en het is ook een belangrijk terugkerend element. In het verhaal heeft de film bovendien een symbolische betekenis. Waarom niet de Nederlandstalige titel van de film De Vrouw op de Maan als titel van het boek gebruiken? Dit had een betere keuze geweest dan De geluksbrenger. Ik zie namelijk geen enkele link tussen het verhaal en deze titel.

Pierre Jarawan is een auteur die weet wat literatuur is. Pagina na pagina weet hij verschillende verhalen door elkaar heen te verweven. Op deze manier laat hij het verre verleden, het dichte verleden en het heden in elkaar stromen. Grootvader Maroun’s jeugdverhaal gaat moeiteloos over in de verhalen van zijn kleinkinderen Lilit en Lina. Hun verhalen verweven zich dan weer met dat van hun ouders, etc…. De auteur maakt hierbij geen gebruik van plaats- en tijdsaanduidingen, waardoor de lezer wel enorm zijn aandacht erbij dient te houden. In het begin is het wel eventjes wennen om in het verhaal te komen. Ik moest bovendien naar mijn gevoel iets te vaak terugbladeren om te weten naar welke periode de auteur mij nu weer terug gekatapulteerd had.

Recentelijk zag ik de nieuwe Duitse film van Kirill Serebrennikow Das Verschwinden des Josef Mengele. De regisseur hanteert exact dezelfde stijl, hij maakt verschillende tijdsprongen over verschillende continenten zonder enige aanduiding, wat het voor de kijkers niet altijd makkelijk maakt. Wou de auteur dan deze stijl uit de filmwereld in zijn boek verwerken? Ik denk van wel. Niet alleen zijn er veel verwijzingen naar films, het hoofdpersonage Lilit, vanuit wiens perspectief het verhaal geschreven is, is een filmmaker van beroep. Ze omschrijft vaak bepaalde passages als een filmscript, waar zij dan als filmmaker haar commentaar en correcties aan toevoegt. Het lijkt er dan ook op dat Pierre met zijn boek een soort film heeft willen maken en hiervoor deze filmstijl, met sprongen door tijd en continenten, heeft willen toepassen.

Maar in een film kan de regisseur spelen met kleuren, perspectieven, beelden, … wat in een boek minder kan. Waardoor hij het de lezer niet altijd makkelijk gemaakt heeft. Het idee is uiterst origineel, maar het maakt het boek wel iets minder toegankelijk. Literatuurliefhebbers zullen er zeker van genieten, doch lezers die lekker relaxed een boek op de luie sofa willen lezen op een miezerige zondag zullen bedrogen uitkomen.

Pierre Jarawan heeft met De geluksbrenger een familiesaga geschreven die door merg en been gaat. Niet alleen brengt hij het verhaal van Libanese immigranten maar haalt hij ook nog eens de Armeense genocide aan. Deze laatste is nog steeds niet erkend op internationaal vlak en wordt maar al te vaak vergeten.

Voor dit verhaal heeft de auteur ook een zeer uitgebreide research gedaan. Hoewel dit een fictief verhaal is rond de familiegeschiedenis van Lilit en Lila zijn heel wat elementen gebaseerd op waargebeurde feiten. Ik was verrast toen ik bepaalde kleine details begon te googlen en ontdekte dat zelfs die gebaseerd zijn op echte feiten en personen.

Wat ik als filmliefhebber waardeer in dit boek is dat de auteur zijn hoofdpersonage Lilit niet alleen een documentaire filmmaker laat zijn, maar zijn tijd neemt om het ingewikkelde proces van een filmproductie ook nog eens te omschrijven. Hierdoor werd vooral Lilit een fascinerend personage voor mij, ik hing heel het verhaal aan haar lippen.

De geluksbrenger is een ongelooflijk verhaal en is op literair vlak een meesterwerk. Doch maken de vele sprongen van continent naar continent, en in tijd het soms wat lastig om te volgen. Pierre Jarawan heeft met De zoon van de verhalenverteller aangetoond dat hij beter kan. 3.5 sterren