Lezersrecensie
Brug tussen verleden en toekomst
Sinds 7 oktober 2023 staan de kranten staan er vol mee en kun je de televisie niet aanzetten of het gaat over de oorlog die Israël voert tegen de Palestijnen in Gaza. Sinds zijn oprichting in 1948 is de staat Israël verwikkeld in een Arabisch-Israëlisch conflict over het grondgebied van Palestina. Een conflict waar maar geen einde aan lijkt te komen. Palestijnen werden (en worden) verdreven en zijn uit over de hele wereld uitgezwermd: een diaspora. Er lijkt nog lang geen oplossing voor dit conflict. Het is interessant om te zien hoe de Palestijnse kunstenares Samah Shihadi (1987) daarmee omgaat, refereert aan het verleden en een weg opent naar de toekomst. Ze exposeerde eind 2023 tot begin 2024 in het Stedelijk Museum in Vianen en iets later Museum More. Het was de eerste keer dat er een solotentoonstelling aan haar gewijd werd in Nederland.
Haïfa
Shihadi woont en werkt in de Israëlische stad Haifa en behoort daar tot de Arabische minderheid. Ze werd geboren in Sha’ab in Galilea en beweegt zich tussen twee culturen. Ze staat bekend om haar superrealistische grote tekeningen in potlood en houtskool. Die tekeningen hebben haar geboorteland als onderwerp, het land waar haar roots liggen en waar haar grootouders in 1948 verdreven werden. Haar werk gaat altijd over verbinding, tussen heden en verleden, over geloof, gemis, thuisvoelen. In 2023 kreeg ze van Livingstone Gallery de uitnodiging om drie maanden te gaan werken in Berlijn. Dat leverde nieuw werk op én een Engelstalig boek met als titel Berlin Diary. De tekst in het boek is summier, maar licht wel kernachtig haar achtergrond en haar werk toe. Het kunstboek bevat veel afbeeldingen van haar werk. Die zetten de verbeelding van de kijker/lezer aan het werk. Op de cover de Bösebrücke brug in Berlijn met daarop Samah. De brug dateert van 1918 en kreeg in 1948 zijn huidige naam, naar de communistische verzetsstrijder Wilhelm Böse. Op 9 november 1989, de dag dat de Berlijnse muur viel was het de eerste grensovergang die werd opengesteld voor de DDR-burgers. Een symbool van verbinding dus en een weg naar een nieuwe toekomst. En daar gaat Berlin Diary over.
Cactussen en herinneringen
Het is natuurlijk lastig om ten volle te kunnen genieten van de grote tekeningen, die afgedrukt zijn op Octavo-formaat. In de vormgeving van De Leeuw Ontwerpers is daarom terecht gekozen om ook details van die werken weer te geven. Dan pas kun je echt zien hoe waanzinnig goed en gedetailleerd Shihadi kan tekenen. Ze werkt bewust met grijstinten. De oorsprong daarvan ligt in de zwart-wit foto’s van haar grootouders, gemaakt op plekken waarvandaan ze verdreven werden en die van de Israëliers niet meer bezocht mogen worden. Herinneringen dus die verwijzen naar het verleden (je ziet een ruïne van een huis) en het heden (overal groeien cactussen; ze overwoekeren de verlaten huizen). Er rest een troosteloos landschap. De plant staat voor veerkracht, hij groeit en heeft weinig water nodig. Berlin Diary is als kunstboek ook een soort van dagboek. Shihadi toont het belang van SAMEN eten en koken en ze laat ogenschijnlijk terloops de gerechten zien die in de Palestijnse keuken gebruikt worden, zoals vijgen en tijm. Zo is er een tekening met als titel Mansaf. Dat is een traditioneel gerecht gemaakt van lamsvlees gekookt in een saus van gefermenteerde gedroogde yoghurt en geserveerd met rijst of bulgur. Iedereen zit rond de tafel, voelt zich thuis. De tekening verwijst ook naar het verleden toen iedereen nog bij elkaar was. Het is de gelaagdheid in haar tekeningen die zo aanspreekt en die ervoor zorgt dat het niet alleen een verhaal over de Palestijnen is, maar een universeel verhaal. En dat is nou precies de kracht van Shihadi’s kunst.
Emancipatie
Berlin Dairy gaat ook over emancipatie. Je ziet tekeningen waarin ze zichzelf afbeeldt als Vrouwe Justitia, als Keizerin en Hoge Priesteres, compleet met de daarbij behorende machtssymbolen. Vol gevoel zoomt de vormgever in op de fabuleus getekende jurk van de Hoge Priesteres. Shihadi’s werkt gaat over identiteit, wat verloren gegaan is, de rol van de vrouw in de gemeenschap en het dromen van verbinding. Misschien geeft de tekeningen ‘Cloudhead’, met een figuur van wie het hoofd een wolk is, het dromen van een mooie toekomst aan. En magisch is de slottekening ‘Splitting.’ Hierop zien we uit een liggende vrouw een nieuwe vrouw oprijzen.
Bergen
Het feit dat Shihadi’s eerste solo-expositie in Vianen was is niet toevallig. Daar woonde Hendrik van Brederode, heer van Vianen. Hij was in de tijd van de Spaanse overheersing de eerste vrijheidsstrijder met Nederland. Zijn motto was: “Men moet handelen of erger verduren.” Deze gedachte is ook van toepassing op het Palestijnse volk. Laat je meevoeren in de wereld van Samah Shihadi. Hopelijk kan haar kunst verbindend zijn en toont haar werk een nieuwe weg.
—
Recensie werd eerder gepubliceerd op Bazarow.com
Haïfa
Shihadi woont en werkt in de Israëlische stad Haifa en behoort daar tot de Arabische minderheid. Ze werd geboren in Sha’ab in Galilea en beweegt zich tussen twee culturen. Ze staat bekend om haar superrealistische grote tekeningen in potlood en houtskool. Die tekeningen hebben haar geboorteland als onderwerp, het land waar haar roots liggen en waar haar grootouders in 1948 verdreven werden. Haar werk gaat altijd over verbinding, tussen heden en verleden, over geloof, gemis, thuisvoelen. In 2023 kreeg ze van Livingstone Gallery de uitnodiging om drie maanden te gaan werken in Berlijn. Dat leverde nieuw werk op én een Engelstalig boek met als titel Berlin Diary. De tekst in het boek is summier, maar licht wel kernachtig haar achtergrond en haar werk toe. Het kunstboek bevat veel afbeeldingen van haar werk. Die zetten de verbeelding van de kijker/lezer aan het werk. Op de cover de Bösebrücke brug in Berlijn met daarop Samah. De brug dateert van 1918 en kreeg in 1948 zijn huidige naam, naar de communistische verzetsstrijder Wilhelm Böse. Op 9 november 1989, de dag dat de Berlijnse muur viel was het de eerste grensovergang die werd opengesteld voor de DDR-burgers. Een symbool van verbinding dus en een weg naar een nieuwe toekomst. En daar gaat Berlin Diary over.
Cactussen en herinneringen
Het is natuurlijk lastig om ten volle te kunnen genieten van de grote tekeningen, die afgedrukt zijn op Octavo-formaat. In de vormgeving van De Leeuw Ontwerpers is daarom terecht gekozen om ook details van die werken weer te geven. Dan pas kun je echt zien hoe waanzinnig goed en gedetailleerd Shihadi kan tekenen. Ze werkt bewust met grijstinten. De oorsprong daarvan ligt in de zwart-wit foto’s van haar grootouders, gemaakt op plekken waarvandaan ze verdreven werden en die van de Israëliers niet meer bezocht mogen worden. Herinneringen dus die verwijzen naar het verleden (je ziet een ruïne van een huis) en het heden (overal groeien cactussen; ze overwoekeren de verlaten huizen). Er rest een troosteloos landschap. De plant staat voor veerkracht, hij groeit en heeft weinig water nodig. Berlin Diary is als kunstboek ook een soort van dagboek. Shihadi toont het belang van SAMEN eten en koken en ze laat ogenschijnlijk terloops de gerechten zien die in de Palestijnse keuken gebruikt worden, zoals vijgen en tijm. Zo is er een tekening met als titel Mansaf. Dat is een traditioneel gerecht gemaakt van lamsvlees gekookt in een saus van gefermenteerde gedroogde yoghurt en geserveerd met rijst of bulgur. Iedereen zit rond de tafel, voelt zich thuis. De tekening verwijst ook naar het verleden toen iedereen nog bij elkaar was. Het is de gelaagdheid in haar tekeningen die zo aanspreekt en die ervoor zorgt dat het niet alleen een verhaal over de Palestijnen is, maar een universeel verhaal. En dat is nou precies de kracht van Shihadi’s kunst.
Emancipatie
Berlin Dairy gaat ook over emancipatie. Je ziet tekeningen waarin ze zichzelf afbeeldt als Vrouwe Justitia, als Keizerin en Hoge Priesteres, compleet met de daarbij behorende machtssymbolen. Vol gevoel zoomt de vormgever in op de fabuleus getekende jurk van de Hoge Priesteres. Shihadi’s werkt gaat over identiteit, wat verloren gegaan is, de rol van de vrouw in de gemeenschap en het dromen van verbinding. Misschien geeft de tekeningen ‘Cloudhead’, met een figuur van wie het hoofd een wolk is, het dromen van een mooie toekomst aan. En magisch is de slottekening ‘Splitting.’ Hierop zien we uit een liggende vrouw een nieuwe vrouw oprijzen.
Bergen
Het feit dat Shihadi’s eerste solo-expositie in Vianen was is niet toevallig. Daar woonde Hendrik van Brederode, heer van Vianen. Hij was in de tijd van de Spaanse overheersing de eerste vrijheidsstrijder met Nederland. Zijn motto was: “Men moet handelen of erger verduren.” Deze gedachte is ook van toepassing op het Palestijnse volk. Laat je meevoeren in de wereld van Samah Shihadi. Hopelijk kan haar kunst verbindend zijn en toont haar werk een nieuwe weg.
—
Recensie werd eerder gepubliceerd op Bazarow.com
1
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Jan Stoel
Gesponsord
Een verborgen verleden, drie generaties vrouwen en een Siciliaans decor vol geheimen: Als bittere sinaasappels is dé Italiaanse succesroman die je niet loslaat.
