Een licht dat leeft

Kunstenaar Sebastiaan Spit is vooral bekend om zijn wolkenschilderijen. “Ik vind de wolk het meest schilderkundig deel van het landschap want ze verandert iedere keer. Amorf, abstract, ze reflecteert licht, het zijn alleen maar waterdruppeltjes. Ze kan oplossen. Ze is helemaal niets. Dat vind ik heel interessant,” zegt hij in zijn nieuwste boek Het mysterie van Hollands licht. Het boek bevat de neerslag van twee gesprekken tussen Werner van den Belt en de kunstenaar, een in het duingebied Meijendel en een in zijn studio in Den Haag. Een biografie en veel kleurrijke illustraties completeren de fraai vormgegeven uitgave.

Wie ooit over de Nederlandse polders of langs de kust heeft gekeken, begrijpt het meteen: het licht in Nederland is anders. Zachter, zilverachtiger, bijna tastbaar. Het glanst op water, ademt in wolkenvelden en laat schaduwen verdwijnen. Wolken breken de zonnestralen en maken het licht diffuus, waardoor kleuren lijken te zweven. En natuurlijk speelt het land ook mee. Werner van den Belt wandelt met Sebastiaan Spit door het duingebied Meijendel – een uitgestrekt, waterrijk natuurgebied ten noorden van Den Haag – dat sinds jaar en dag een geliefd motief voor schilders vormt. Denk aan de pionier van de Haagse School Andreas Schelfhout (1787-1870), die er plein‐air werkte. Ook Breitner met zijn beroemde werk De Gele Rijders weet de sfeer van de duinen prachtig te vangen. Op deze wijze verbindt Van den Belt het landschap met de kunstgeschiedenis.

Van observatie naar roes
In dit rijke historisch decor positioneert Sebastiaan Spit zich duidelijk: hij schildert vooral de lucht, de wolkenformaties, het licht boven de kust van Den Haag. In het boek zie je vervolgens een verschuiving van de beschouwing naar het persoonlijke van Spit. Hij vertelt over zijn werkwijze, zijn materialen, zijn toewijding aan het licht. Hij begint in de buitenlucht: wandelend met potlood, krijt, soms inkt, soms olieverf. Hij fotografeert in zwart-wit, zodat de plek “niet letterlijk, maar heel grafisch” wordt. Hij luistert naar het knarsen van schelpen onder zijn voeten, zoals hij zelf zegt. De zinnen “Het gaat om het licht, niet om de voorstelling” en “Schetsen is voor mij een manier om mijzelf te scherpen” geven een poëtische inkijk in zijn kunstenaarschap. Hier raakt de tekst aan het mysterie van het schilderen zelf: hoe observatie overgaat in roes, hoe licht overvloeit in verf. Zijn schilderijen dragen soms ook de titel van de plekken in Meijendel die hem inspireerden, zoals Meijendel Beach.

Miles Davis
In zijn Studio in Den Haag gaat het over de achtergronden van Spits schilderkunst. Het stuk over zijn invloeden – Miles Davis, Mondriaan, De Kooning, Brands en Lataster – verrijkt het beeld van de kunstenaar. De vergelijking met Davis’ Bitches Brew is verrassend en raak: structuur en improvisatie, ritme en chaos, dat zijn ook de bouwstenen van zijn schilderijen. De verbinding tussen muziek en schilderkunst is een van de meest geslaagde passages van de tekst in het boek.

De passage over wolken en Luke Howard, de man die wolken systematiseerde in cumulus, nimbus en cirrus, geven de tekst een bijna filosofische wending. De zin “Ik schilder geen wolken. Het is verf op doek dat zo georganiseerd is dat we er een wolk in willen herkennen” is krachtig. Hier wordt de kern van zijn kunst geraakt: het gaat niet om het nabootsen van wolken, maar om het licht en de poëzie van verf. Spits composities tonen vaak weinig figuratie, weinig lijnen, veel vlakken — het is eerder de sfeer van licht dan de voorstelling van objecten die centraal staat. De wolken fungeren als architectuur van atmosfeer.

Ruimte in stilte
In het werk van Sebastiaan Spit is ruimte geen leegte, maar geladen stilte. Het licht breekt en verzacht. Hij nodigt uit tot contemplatie: kijk, luister, voel. Meijendel wordt zo een vertrekpunt. Het gaat niet om de voorstelling van een wolk, maar om de wolk als voorstelling van licht. Sebastiaan Spit toont met zijn lucht- en wolkenwerken hoe een Nederlands kustlandschap opnieuw vorm kan krijgen in de verbeelding. Licht, lucht, ruimte worden zo poëzie. Zijn werk nodigt uit tot lang kijken. Wolken, reflecties en leegtes worden dragers van gevoel.

Het boek is geen kunsthistorische analyse, maar een meditatieve reis door Spits universum. Het verklaart niet, het toont. Het mysterie van Hollands Licht is geen boek om te lezen, maar om te beleven.

—

Voor het eerst gepubliceerd op Boekenkrant.com

Leesadvies voor jongeren
Ontdek met Het mysterie van Hollands Licht hoe schilder Sebastiaan Spit de magie van het Nederlandse licht vangt. Een boek dat je anders laat kijken naar lucht, water en ruimte – perfect voor wie houdt van kunst, rust en de kracht van stilte.