Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Krankjoreme oorlogsturf

Nico van der Sijde 13 februari 2016
Ik vond deze enorme oorlogsturf volkomen geniaal, zij het ook enorm veeleisend. Eigenlijk is er geen touw aan vast te knopen: pagina's lange gortdroog opgeschreven gruwelen (kennelijk heel goed gedocumenteerd) worden afgewisseld met surrealistische dromen, met incestueuze fantasie-scenes die even ontoerend en poetisch zijn als walgelijk, met passages vol poezie ook, en de verteller (de ik-figuur) zet je ook nog vaak op het verkeerde been omdat je nooit weet of hij zijn gevoelens veinst of niet. Soms lijkt hij in snikken uit te barsten vanwege alle holocausttaferelen, soms lijkt hij juist volkomen apatisch, en soms lijkt het erop dat hij de lezer grotelijks bij de neus neemt. Kennelijk pleegt hij ook nog moedermoord zonder het zelf te weten; als lezer weet je dus ook niet wat er precies gebeurt omdat het hele verhaal door de weinig betrouwbare ik-figuur wordt verteld. Die ik-figuur wordt naarmate de roman vordert steeds waanzinniger.

Als lezer zit je dus steeds in het hoofd van een ik-figuur die meer en meer de richting verliest en door verdrongen demonen wordt beheerst. Vaak lijkt hij zelfs ronduit psychotisch en lijkt wat hij vertelt pure hallucinatie. Maar tegelijk is de formulering van die hoofdpersoon enorm trefzeker, vol van analytisch vernuft, en zelfs vaak van Proustiaanse schoonheid. Vrij verontrustend: je zit in het hoofd van een monsterlijke psychoot die OOK rationalistisch en dichterlijk is. Hij is (door zijn denkkracht en formulering) een waardige zoon van de Verlichting en tegelijk (door zijn moordlustige psychose) het absolute tegendeel van de Verlichting. Hij denkt dus minstens zo rationalistisch als wij op onze beste momenten, is daardoor iemand die wij graag zouden zien als 'ons soort mensen', terwijl hij aan de andere kant zo enorm de controle verliest en naar het monsterlijke doorslaat dat wij hem liever zouden zien als de totale Ander. En om het nog complexer te maken: sommige passages zijn ineens weer grotesk grappig, bijvoorbeeld door de jansen en jansens achtige detectives die de ik-figuur achtervolgen, of door de James Bond-parodie die er doorheen zit.

Kortom, dit boek is een totale chaos, zoals ook de tweede wereldoorlog een totale chaos was: precies die chaos maakt Littell voelbaar door de grillige stijl (of beter: stijlwisselingen) van zijn boek. Meer dan duizend pagina's lang word je van het ene onverwachte tafereel naar het andere geslingerd, en van het ene stijlregister naar het andere, in een soort achtbaan zonder einde. Veeleisend, zeker. Maar volgens mij ook een passende vorm: WO II en de holocaust tarten elk voorstellingsvermogen, en precies die ongrijpbaarheid komt mooi naar voren in dit volkomen uit zijn voegen barstende boek . Lees, onderga en bewonder!

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Nico van der Sijde