Een van mijn favorieten, maar lees hem in het Engels

Een mijns inziens toch wel erg geniaal boek, maar ook erg moeilijk, dus je moet stevig doorzetten. Vrij veel mensen vinden "Gravity's Rainbow" een van de belangrijkste boeken van de 20e eeuw en vergelijken het met "Ulysses", maar veel andere lezers kunnen er totaal geen chocola van maken. Dat komt dan vooral door het even imponerende als ondoorgrondelijke taalgebruik , en door de wijze waarop Pynchon alle conventies van het realisme doorbreekt en de lezer meezuigt in een wervelwind van hallucinatoire en ongrijpbare dromen. Typisch postmodern proza dus, waarin de wereld wordt beschreven als een niet te doorgronden labyrint waarin alles ook nog eens voortdurend van gedaante verandert. Alle betekenis die wij aan de dingen geven is een illusie, aldus Pynchon, en achter elke ogenschijnlijke orde gaapt de chaos.

De verhaallijn is in "Gravity'sRainbow" daarom volkomen gefragmenteerd, en de verhaalfragmenten zijn ook nog eens volslagen bizar en associatief. Maar ze zijn vaak ook hilarisch, en op andere momenten erg beklemmend. De paranoia van WO II - inclusief de angst voor allerlei vertakte complotten en voor allesvernietigende raketaanvallen- wordt juist door de chaotische vorm en het bizarre taalgebruik mooi 'voelbaar gemaakt', de waanzin van die oorlog wordt bovendien niet uitgelegd maar door de waanzin van Pynchons taal en vorm in ongefilterde naaktheid getoond. Tegelijk zijn diverse passages ook van een volkomen bizarre schoonheid. Wat dan weer afgewisseld wordt met enorm platte grappen en volkomen bizarre songs. Wat dan weer afgewisseld wordt met peilloos diepzinnige filosofische passages en verwijzingen naar Rilke. Die dan weer worden afgewisseld door passages over necrofiele plasseks, die uiteraard weerzinwekkend smerig zijn maar gek genoeg ook erg ontroerend. Ook word je pagina's meegesleept met iemands bizarre innerlijke roerselen, om dan tot je verbazing te ontdekken dat die iemand een hond is, en er staat een ongelofelijk ontroerend lang verhaal in vol vergankelijkheidsbesef, maar de hoofdpersoon ervan is wel een gloeilamp. En ook bevat dit boek een van de meest trieste dieren aller tijden: een eenzame lemming, die, omdat hij van zijn kuddegenoten is beroofd, niet eens meer de moed heeft om de dood in te springen. Bovendien trakteert Pynchon ons op vele pagina's volop met carnavaleske slapsticktaferelen, die je door hun apocalyptische inhoud behoorlijk de adem benemen maar die mij tegelijk ook helemaal de slappe lach bezorgen. Bijvoorbeeld in een uitgesponnen scene waarin iemand als piloot een alles en iedereen dodende raket bestuurt, en daarbij gegrepen wordt door totale doodsangst en bijna orgiastisch doodsverlangen en almachtsgevoel, maar uiteindelijk wel losbarst in een dubbelzinnige en cabareteske song. Ik ken geen andere schrijver die zulke indringende apocalyptische en groteske horror zo weet te vermengen met zulke carnavaleske en hilarische slapstick. Zoals ik ook geen andere schrijver ken die zulke inktzwarte en tegelijk bevrijdende humor zo sterk combineert met zo vele pagina's vol met zulk ongekend bizar proza dat tegelijk ook zo ongehoord poëtisch en prachtig is.

Dit is echter typisch een boek dat je geweldig vindt OF helemaal niks. Ik vind het dus geweldig, en zelfs een van de allerimponerendste boeken die ik ooit las, maar dat geldt vast niet voor iedereen. Misschien zelfs voor bijna niemand. En toch raad ik iedereen wel aan het te proberen! Want Pynchonhaters en Pynchonliefhebbers zijn het over een ding eens: wat je in de boeken van Pynchon vindt, dat vind je in geen enkel ander boek. Lees het dan wel in het Engels, want deze vertaling - van de nochtans zeer gereputeerde en respectabele Peter Bergsma- evenaart van geen kant de barokke taalrijkdom van het origineel. Aan de andere kant helpt het wel om die vertaling bij de hand te hebben, want het Engels van Pynchon is door o.a. het cryptische "slang" ook wel retemoeilijk.Wat ook helpt is een speciale 'wiki' over 'Gravity's Rainbow', die vol staat met nuttige kennis en weetjes die opgediept zijn door Pynchon-fanaten. Zelf heb ik, met die wiki en die vertaling bij de hand, ruim een maand over dit boek gedaan, waarbij ik ook vele malen overwoog af te haken. Maar op een gegeven moment had Pynchon mij helemaal veroverd, en het leesgenot dat hij mij bezorgde heb ik daarna zelden meer zo enorm intens gevoeld.