Compacte, krachtige familieroman vol liefde voor het ambacht

Ik hou van familieromans maar vaak zijn het hele dikke pillen. Zo niet Gras. In dit dunne maar zorgvuldig gecomponeerde boekje nam Mathijs Deen mij mee in het leven van drie generaties tuinlieden.

Het verhaal begint direct dramatisch: tuinbaas Willem zakt ineen op het gras van landgoed Broeckvoorde. Zijn zoon Dirk is getuige, maar voor hij naar zijn vader toe kan, stuurt de jonkheer hem naar Den Haag om diens zoon op te halen met de koets. Een hoofdstuk later beslist diezelfde jonkheer – op even onverbiddelijke wijze – dat Dirk in de leer gaat op een ander landgoed, en stippelt en passant zijn toekomst uit, inclusief de keuze van zijn toekomstige vrouw.

Het is tekenend voor een tijd waarin de adel ver boven het personeel stond en de tuinman vooral niet gezien mocht worden vanuit het landhuis. Waarin hard werken vanzelfsprekend was, en een positie als tuinbaas – die van vader op zoon werd doorgegeven – een zeldzaam voorrecht. Een tijd van vakmanschap, handwerk met de zeis, de schouders eronder, en vooral: niet klagen.

Niets van dat alles wordt trouwens met zoveel woorden uitgelegd. Mathijs Deen laat de gebeurtenissen voor zichzelf spreken in deze vertelling waarin de tijd vlot doortikt en het leven - net als de mannen - hard is, maar geleidelijk milder wordt. Het ambacht gaat over van vader op zoon, niet zonder slag of stoot, de zeis wordt vervangen door de maaimachine, de afstand tussen adel en werklieden krimpt. Maar het gras, dat blijft.

Een vertelling vol mooie beelden en krachtige - niet zelden schrijnende - scènes, vooral waar vaders en zonen botsen. Maar ook vol liefde voor het ambacht. Er is een prachtige scène waarin vier mannen met de zeis over het landgoed gaan om dagenlang te maaien: “Ze daalden af, rustig maaiend, het schurende gras een beetje vochtig en mals, het suizen van de bladen, de geur van vers gesneden snijbonen.”

Een compact, krachtig en beeldend boek dat voelde als een al te snelle tijdmachine die ik hier en daar best even had willen vertragen om meer de diepte in te gaan maar ach... Als dat het enige is.

Dank aan Alfabet Uitgevers voor het recensie exemplaar.