Smeuïge verhalen vol wijsheid

Deze dikke bundel met verhalen van Tsjechov - tegen het eind van de 19e eeuw geschreven - behoort zonder twijfel tot de beste boeken die ik de afgelopen jaren heb gelezen.

De verhalen zijn prachtig geënsceneerd. De natuur, de armoedige dorpen of juist de mooie landgoederen, de zinderende hitte of de knisperende kou vormen de schitterend beschreven ruimte waarin mensen hun avonturen beleven.
En in dit decor registreert Tsjechov heel precies en beeldend hoe zijn warmbloedige helden zich bewegen in de ruimte, hoe ze er uitzien, wat ze tegen elkaar zeggen en wat ze voelen en denken.
En dit alles in een concrete, soepele en zintuiglijke taal, die makkelijk leest en tegelijk bij elk verhaal de nasmaak geeft van wijsheid ( zoals bij een fabel).

We lezen bijvoorbeeld over een vrouw die met een glimlach op haar gezicht sterft waarbij haar man zich op dat moment met een koude rilling realiseert dat deze glimlach komt omdat ze nu blij is dat ze eindelijk van hem is verlost.
Of over ouders die voortdurend aan het huilen zijn omdat ze hun ver weg wonende pas getrouwde dochter enorm missen en zij weten niet dat hun dochter evenzeer huilt omdat ze niets liever zou willen dan met haar pasgeboren kind teruggaan naar het dorp van haar ouders - ook al leven die in grote armoede - in plaats van te leven in de grote stad onder de knoet van haar wrede man.
En bijvoorbeeld ook over een jongen die op reis is met de wolkaravaan door de gloeiend hete steppe om uiteindelijk in de grote stad een nieuw leven te beginnen op een school en met weemoed terugkijkt op wat hij achterlaat.

Veel verhalen gaan over de verschrikkelijke armoede op het platteland, in de dorpjes, waar alles smerig is en stinkt, waar mensen ongezond zijn en vroeg doodgaan, waar vrouwen elke dag in elkaar worden gebeukt door hun mannen die niets anders kunnen dan zuipen, waar voor velen de stap naar crimineel gedrag heel klein is en je moet oppassen om beroofd of vermoord te worden. Een wereld met keiharde omgangsvormen waarin mensen tegelijk heel erg op elkaar aangewezen zijn en hecht samenleven.
En dan zijn daar de gegoede mensen, die hun dagen doorbrengen in ledigheid en die meer geld uitgeven dan ze hebben om hun uitbundige, verspillende levensstijl vol te kunnen houden en zichzelf daarmee zowel financieel als moreel te gronde richten.

Deze enorme maatschappelijke ongelijkheid en onrechtvaardigheid wordt door Tsjechov scherp en objectief registrerend met een licht mededogen beschreven, waardoor deze juist indringender wordt en het verhaal niet wordt gesmoord in moralisme.

Al deze armoedige of juist gegoede mensen hebben een eigen, unieke aard en Tsjechov laat ze graag al hunkerend en vol weemoed rondlopen onder een nachtelijke sterrenhemel en wil ons dan laten voelen dat we ons eigenaardige, eindige leven doorbrengen in het allesomvattende decor van het onmetelijke en eeuwige heelal.