De grote Amerikaanse zomerkamproman

Naast een goeddeels geslaagde panoramische roman die meerdere decennia beslaat (kijk Nathan Hill en Garth Risk Hallberg, zo doe je dat dus), levert Meg Wolitzer tevens een lakmoesproef af voor amateurrecensenten: wie kan De interessanten beoordelen zonder te bezwijken voor de verleiding van de voor de hand liggende woordspeling?

De interessanten vertelt over Julie Jacobsen, een gewoon meisje uit een doorsnee voorstad. Op haar vijftiende belandt ze op een zomerkamp (een instituut hier te lande voornamelijk bekend van Amerikaanse films en televisieseries, hoewel ouderen wellicht de verzuilde variant nog zullen kennen uit de jaren vijftig) voor jongeren met artistieke aspiraties. Julie is daar wat misplaatst, maar vind al gauw aansluiting (dit verhaal heeft alleen het decor gemeen met De opdracht van Wessel te Gussinklo) bij een groepje van vijf dat zichzelf met groots adolescent vertoon van ironie en bravoure als the interestings bestempelt. Haar nieuwe vrienden dopen Julie om tot Jules. Die naam zal ze de rest van het verhaal blijven dragen, maar het zal niet de laatste keer zijn dat ze zichzelf opnieuw uitvindt of herdefinieert. Want het meisje moet weliswaar het zomerkamp onverbiddelijk verlaten als de zomer ten einde loopt, maar het zomerkamp zal dit meisje bij blijven zolang de roman duurt. Jules blijft contact houden met de interessanten, in eerste instantie vooral met Ashley en Goodman Wolf, telgen uit een rijke New Yorkse gezin, voor een bevattelijke tiener uit de provincie welhaast even ongrijpbaar fascinerend als Salingers familie Glass.

Met ingenieuze heen-en-weer hinkstapsprongen in de tijd volgt Wolitzer daarna de interessanten, van het midden van de jaren zeventig tot aan 2012. Ze zoomt hierbij voornamelijk in op de driehoek Ashley, Ethan en Jules. Ashley is de feeërieke schoonheid, Ethan, ondanks zijn onaantrekkelijke voorkomen, de enige van de zes behept met werkelijk talent. De interessanten blijkt hierdoor al spoedig een dubbelzinnige en nogal beladen geuzennaam, ironie als een valse hond die de hand bijt die hem voedde en creëerde, want Jules is voornamelijk interessant omdat ze het zo duidelijk niet is. Ze zou niets liever dan bijzonder willen zijn, maar ontbeert het talent hiertoe, en dus stopt ze met acteerlessen, neemt een baan als psychotherapeute en trouwt met een robuuste kostwinner. En onderwijl blijft ze zich koesteren, soms met tegenzin maar misschien net iets vaker met onmiskenbaar welbehagen, in de vale gloed van het bevriend zijn met iemand die wel getalenteerd en dus interessant is.

De lezer is duidelijk in vakbekwame handen bij Meg Wolitzer. De interessanten laat zich met een zelfde gretigheid consumeren als de betere Netflix serie. Door slim te spelen met de vertelchronologie en op de goede momenten vooruit te spoelen of juist te vertragen, weet Wolitzer heel geraffineerd spanningsbogen op te tuigen. Een enkele keer schuift ze de tijd zelfs als een harmonica in elkaar. Als Jules bijvoorbeeld ergens begin jaren tachtig haar toekomstige echtgenoot Dennis ontmoet bij een wederzijdse vriendin (Isadora), beschrijft Wolitzer in een alinea de verdere levensloop van deze figurante, inclusief een uitstapje naar de jaren negentig (als Jules haar oude vriendin opzoekt op internet en ontdekt dat ze een hondentrimsalon in Florida heeft) en nogmaals naar 2006 als Google haar verteld dat Isadora enkele jaren eerder is omgekomen bij een auto-ongeluk. Op zich is dit een heel trefzekere passage, waarbij Wolitzer ook scherp weet te suggereren dat voor Jules en Dennis de confrontatie met hun eigen sterfelijkheid veel schrijnender is dan wat Isadora als persoon ooit ook maar voor hun betekend heeft, maar in een grote en grotendeels naturalistisch vertelde roman, doet deze schrijversingreep toch geforceerd aan. Muriel Spark bijvoorbeeld gebruikte deze techniek veel effectiever in The prime of Miss Jean Brodie.

Wolitzer snijdt in De interessanten een aantal boeiende thema’s aan, zoals bijvoorbeeld de (corrumperende) rol van geld in vriendschap, maar omdat ze ook zo graag belangwekkende dingen wil zeggen over onze collectieve fascinatie voor roem en succes, sluipt er ook iets sentimenteels en grotesks in de vertelling. Als personage trekt met name Jules hierdoor aan het kortste eind. Haar maar voortdurende fascinatie voor het zomerkamp en haar tienerdromen en -idealen, lijkt uiteindelijk meer iets wat door de roman aan haar wordt opgelegd dan een psychologische noodzaak die de vertelling schraagt en voortstuwt. Hierdoor wordt ze uiteindelijk onnozeler, egocentrischer en platter dan ze in de eerste hoofdstukken belooft te zijn. Ook als tijdsbeeld verkwanselt De interessanten zijn potentie nogal. Dat politiek en engagement geen rol gaan spelen weet je als lezer eigenlijk in het eerste hoofdstuk al, als de nog jeugdige interessanten meer belangstelling hebben voor zichzelf dan voor Watergate dat zich op een televisiescherm vlak voor hun neus ontrolt. De roman kruist dan nog wel vrij plichtmatig wat maatschappijkritische vakjes af (over de Moonsekte, AIDS en kinderarbeid enzo) en bevat wat sterke observaties en puntige oneliners (Jules die bedenkt dat analyse als term ergens zijn freudiaanse associaties heeft overgedaan aan Wall Street), maar door zich zo sterk te focussen op het domein van boeken, muziek en ideeën, zal de waardering van De interessanten voor een belangrijk ook samenhangen met de affiniteit dan wel tolerantie die de lezer al dan niet kan opbrengen voor het navelstaren van grootsteedse (specifiek New Yorkse) intelligentsia.

Ik las het boek in het Engels, want de omslag van de Nederlandse vertaling boezemde mij geen enkel vertrouwen in.