Lezersrecensie
Historisch rijke roman
In Leven op een vulkaan schrijft Ulbe Bosma over Franz Wilhelm Junghuhn (1809-1864). Hij was een Pruisisch-Nederlandse ontdekkingsreiziger, arts, geograaf, geoloog, schrijver en botanicus. Ondanks zijn indrukwekkende en bijzondere leven, kennen mensen hem in Nederland niet goed. Bosma probeert daar verandering in te brengen.
Ulbe Bosma is bijzonder hoogleraar geschiedenis aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en hij is verbonden aan het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG). Hij schrijft veel over de wereldgeschiedenis en heeft vele internationale publicaties op zijn naam. In 2023 verscheen van zijn hand The world of sugar, een verhaal over de suikerverslaving in de wereld en hoe die is ontstaan. Het is in een tiental talen vertaald.
Op de cover staat een portret van Franz Junghuhn, uitgeknipt en geplakt op een vulkaan. Het is een duidelijk beeld, een plek waar Junghuhn het gelukkigst was. Het zet, in combinatie met de titel, meteen de toon voor het verhaal. Leven op een vulkaan is een biografie. Het verhaal begint bij de geboorte van Junghuhn in door oorlog geteisterd Europa. Vanaf zijn geboorte begint de rollercoaster. ‘Zijn biografie leest als een avonturenroman’, staat op de achterflap geschreven. Op basis van wat hij allemaal meemaakt in zijn leven lijkt dat terecht.
Junghuhn werd geboren in een tijd dat veel Europese landen in oorlog waren met het Franse rijk van Napoleon. Er was in die tijd veel armoede. Het blijkt een startschot van een bewogen leven. Als jonge man schoot Junghuhn zichzelf door het hoofd. Zijn schedel lag aan diggelen, maar zijn hersenen bleven ongedeerd. Daarna liep hij weg van huis, belandde in duels en ruzies, en moest zelfs de gevangenis in. Daaruit wist hij te ontsnappen. Vervolgens trok hij naar Noord-Afrika, waar hij vocht voor het Franse leger.
En toen kwam Java. Daar werkte hij als legerarts en vond hij de ruimte om zich met wetenschap bezig te houden. Hij beklom bergen en vulkanen, observeerde ecosystemen, verzamelde planten en noteerde alles wat hij zag. Vaak had hij het bij het rechte eind. Hij was de eerste die beschreef dat de steile wanden van vulkanen uit gestold lava bestaan. En hij legde de basis voor de kinateelt op Java, waarmee kinine werd gewonnen, hét medicijn tegen malaria.
Bij het opsommen van de levensloop verwacht je een spectaculair verhaal, maar niets is minder waar. Bosma schrijft de gebeurtenissen heel feitelijk op en onderbouwt alles met allerlei bronnen. Het overgrote deel van zijn biografie gaat niet over zijn jeugd. Het gaat over zijn tijd op Java, en hoe Junghuhn zich in de tijd opwerkte van legerofficier naar bekende wetenschapper, met alle politieke spelletjes en ruzies die daarbij zijn komen kijken.
Waar ik een avonturenroman verwacht, is het in de praktijk echt een geschiedenisboek. Bosma schrijft in veel lange zinnen, veel details en met zorgvuldig gekozen woorden. Daardoor is het soms ietwat saai en langzaam, maar alsnog wel razend interessant. Het is alleen geen boek dat je even snel doorleest. Je moet er de tijd voor nemen. Maar echt saai wordt het niet. Door de nauwkeurigheid geeft Bosma een rijk beeld van de tijd. De koloniale verhoudingen op Java, de positie van wetenschappers, de strijd om kennis en macht – het komt allemaal voorbij. Junghuhn blijkt niet alleen een pionier, maar ook een koppige einzelgänger die voortdurend botst met zijn omgeving. Dat maakt hem een interessante hoofdpersoon, zelfs als de stijl niet meeslepend is.
Hoewel het boek niet spannend is zoals een avonturenroman, is het inhoudelijk bijzonder interessant. Het geeft een inkijkje in een periode en een persoon die we in Nederland nauwelijks kennen, en dat is op zichzelf al waardevol. Het blijft wel wringen dat het leven van Junghuhn spannender is dan de manier waarop het hier is opgeschreven. Er zat zonder twijfel een avonturenroman in, maar Bosma heeft gekozen voor het geschiedenisboek. Leven op een vulkaan krijgt daarom drie sterren.
Met dank aan Atlas Contact voor dit recensie-exemplaar in ruil voor een eerlijke recensie.
Ulbe Bosma is bijzonder hoogleraar geschiedenis aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en hij is verbonden aan het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG). Hij schrijft veel over de wereldgeschiedenis en heeft vele internationale publicaties op zijn naam. In 2023 verscheen van zijn hand The world of sugar, een verhaal over de suikerverslaving in de wereld en hoe die is ontstaan. Het is in een tiental talen vertaald.
Op de cover staat een portret van Franz Junghuhn, uitgeknipt en geplakt op een vulkaan. Het is een duidelijk beeld, een plek waar Junghuhn het gelukkigst was. Het zet, in combinatie met de titel, meteen de toon voor het verhaal. Leven op een vulkaan is een biografie. Het verhaal begint bij de geboorte van Junghuhn in door oorlog geteisterd Europa. Vanaf zijn geboorte begint de rollercoaster. ‘Zijn biografie leest als een avonturenroman’, staat op de achterflap geschreven. Op basis van wat hij allemaal meemaakt in zijn leven lijkt dat terecht.
Junghuhn werd geboren in een tijd dat veel Europese landen in oorlog waren met het Franse rijk van Napoleon. Er was in die tijd veel armoede. Het blijkt een startschot van een bewogen leven. Als jonge man schoot Junghuhn zichzelf door het hoofd. Zijn schedel lag aan diggelen, maar zijn hersenen bleven ongedeerd. Daarna liep hij weg van huis, belandde in duels en ruzies, en moest zelfs de gevangenis in. Daaruit wist hij te ontsnappen. Vervolgens trok hij naar Noord-Afrika, waar hij vocht voor het Franse leger.
En toen kwam Java. Daar werkte hij als legerarts en vond hij de ruimte om zich met wetenschap bezig te houden. Hij beklom bergen en vulkanen, observeerde ecosystemen, verzamelde planten en noteerde alles wat hij zag. Vaak had hij het bij het rechte eind. Hij was de eerste die beschreef dat de steile wanden van vulkanen uit gestold lava bestaan. En hij legde de basis voor de kinateelt op Java, waarmee kinine werd gewonnen, hét medicijn tegen malaria.
Bij het opsommen van de levensloop verwacht je een spectaculair verhaal, maar niets is minder waar. Bosma schrijft de gebeurtenissen heel feitelijk op en onderbouwt alles met allerlei bronnen. Het overgrote deel van zijn biografie gaat niet over zijn jeugd. Het gaat over zijn tijd op Java, en hoe Junghuhn zich in de tijd opwerkte van legerofficier naar bekende wetenschapper, met alle politieke spelletjes en ruzies die daarbij zijn komen kijken.
Waar ik een avonturenroman verwacht, is het in de praktijk echt een geschiedenisboek. Bosma schrijft in veel lange zinnen, veel details en met zorgvuldig gekozen woorden. Daardoor is het soms ietwat saai en langzaam, maar alsnog wel razend interessant. Het is alleen geen boek dat je even snel doorleest. Je moet er de tijd voor nemen. Maar echt saai wordt het niet. Door de nauwkeurigheid geeft Bosma een rijk beeld van de tijd. De koloniale verhoudingen op Java, de positie van wetenschappers, de strijd om kennis en macht – het komt allemaal voorbij. Junghuhn blijkt niet alleen een pionier, maar ook een koppige einzelgänger die voortdurend botst met zijn omgeving. Dat maakt hem een interessante hoofdpersoon, zelfs als de stijl niet meeslepend is.
Hoewel het boek niet spannend is zoals een avonturenroman, is het inhoudelijk bijzonder interessant. Het geeft een inkijkje in een periode en een persoon die we in Nederland nauwelijks kennen, en dat is op zichzelf al waardevol. Het blijft wel wringen dat het leven van Junghuhn spannender is dan de manier waarop het hier is opgeschreven. Er zat zonder twijfel een avonturenroman in, maar Bosma heeft gekozen voor het geschiedenisboek. Leven op een vulkaan krijgt daarom drie sterren.
Met dank aan Atlas Contact voor dit recensie-exemplaar in ruil voor een eerlijke recensie.
1
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Sander van Vliet
Gesponsord
Een verborgen verleden, drie generaties vrouwen en een Siciliaans decor vol geheimen: Als bittere sinaasappels is dé Italiaanse succesroman die je niet loslaat.
