Lezersrecensie
Meeslepende dystopische roman
Een klassieke spannende en meeslepende dystopische roman. Dat is het boek van Walter Tevis uit 1980, dat recent in het Nederlands vertaald is. Het speelt zich af in het jaar 2467 in New York. ‘Robots zijn aan de macht en de mensheid staat op uitsterven, al kan het niemand wat schelen’, zo staat te lezen op de achterflap. Toch is er hoop, die rust op de schouders van Paul Bentley en een vrouw: Mary Lou.
Schrijver Walter Tevis (1928-1984) is niet per se bekend om zijn boeken zelf, maar meer om de filmopties op zijn boeken. Zo schreef hij onder meer The Man Who Fell to Earth, verfilmd met David Bowie, en The Queen’s Gambit – de populaire Netflix-serie. In 1980 schreef hij Mockingbird, dat vandaag de dag is vertaald door Piet Verhagen.
Op de cover van Spotvogel staat een van de weinig overgebleven wolkenkrabbers in New York in 2467. Ze zijn niet meer nodig. De wereldbevolking is namelijk geslonken tot zo’n 15 miljoen mensen. Deze mensen zijn allemaal onvruchtbaar en worden rustig gehouden met kalmeringstabletten en marihuana. Contact met andere mensen is verboden, dat gaat tegen de regels in van Individualisme en Zelfheid. De mensen werken ook niet, dat doen de robots. Er zijn diverse varianten: model één tot en met negen. De eerste modellen zijn simpel taakbewust, maar model negen is uitgerust met een kopie van een menselijk brein. Het model negen is gemaakt om complexe taken uit te voeren en de wereld te besturen. Het verhaal begint bij het enige model negen in de wereld: Spofforth. Hij is uitgerust met een kopie van menselijke hersenen. Eerdere modellen negen pleegden zelfmoord, omdat het leven als robot ondraaglijk is. Zonder emoties, gevoelens, aanrakingen terwijl deze wel geprogrammeerd staan in het brein, is het leven zinloos. Zeker omdat de robot ontworpen is voor het eeuwige leven. Spofforth is zo ontworpen dat hij geen zelfmoord kan plegen.
Het verhaal begint met een treffende scène: Spofforth, de robot van inmiddels honderden jaren oud, loopt de trappen op van de Empire State Building omdat de lift kapot is: het maakt hem weinig uit. Hij heeft tijd. Hij kijkt vanaf het dak naar de afgrond, maar erin springen lukt hem niet. Hij moet de mensheid dienen, daartoe is hij ontworpen.
Maar met de mensheid gaat het slecht. Verdoofd kijken ze televisie, langzaam op weg naar uitsterving. Naast Spofforth, volg je als lezer Paul Bentley en Mary Lou. Paul Bentley is een professor aan de universiteit die leert lezen doordat hij naar oude films kijkt en een boekje vindt waarin letters worden uitgelegd. Hij ontmoet Mary Lou, die de pillen niet slikt, en zelfs eigenlijk een te hoog toegestaan IQ heeft. Zij leeft onder de radar in een dierentuin waar de dieren ook robots zijn.
Misschien lijkt deze setting onrealistisch, maar Tevis sleept je er direct in mee. Het is niet ingewikkeld om te begrijpen. Het is laagdrempelig geschreven, maar roept wel allemaal vragen op. Het prikkelt je nieuwsgierigheid. Waarom kunnen mensen niet lezen? Waarom zijn het allemaal individuen? En hoezo zijn er eigenlijk helemaal geen kinderen meer op de wereld?
Het verhaal is echt een klassieke dystopie, met hoop op verbetering erin verwerkt. In zo’n depressieve wereld is er namelijk toch hoop, liefde, vriendschap en zelfs geloof. Het komt allemaal aan bod in het boek. Spotvogel is spannend, avontuurlijk en buitengewoon interessant. Er zijn zoveel creatieve vondsten en voorbeelden die tussen neus en lippen door genoemd worden. ‘Het was donderdag, dus het regende’, bijvoorbeeld. De schrijver gaat er helemaal niet dieper op in en legt het niet uit, maar zulke details zorgen er wel voor dat je helemaal wordt meegesleept in het verhaal.
Opnieuw heeft Tevis een verhaal afgeleverd dat zich uitstekend leent voor een verfilming, en die film of serie komt er ook aan omdat de rechten ervan onlangs zijn verkocht. Maar voordat die serie er is, raad ik aan om eerst het boek te lezen. Spotvogel krijgt vijf van de vijf sterren.
Met dank aan uitgeverij Meulenhoff voor het beschikbaar stellen van dit recensie-exemplaar in ruil voor deze eerlijke recensie.
Schrijver Walter Tevis (1928-1984) is niet per se bekend om zijn boeken zelf, maar meer om de filmopties op zijn boeken. Zo schreef hij onder meer The Man Who Fell to Earth, verfilmd met David Bowie, en The Queen’s Gambit – de populaire Netflix-serie. In 1980 schreef hij Mockingbird, dat vandaag de dag is vertaald door Piet Verhagen.
Op de cover van Spotvogel staat een van de weinig overgebleven wolkenkrabbers in New York in 2467. Ze zijn niet meer nodig. De wereldbevolking is namelijk geslonken tot zo’n 15 miljoen mensen. Deze mensen zijn allemaal onvruchtbaar en worden rustig gehouden met kalmeringstabletten en marihuana. Contact met andere mensen is verboden, dat gaat tegen de regels in van Individualisme en Zelfheid. De mensen werken ook niet, dat doen de robots. Er zijn diverse varianten: model één tot en met negen. De eerste modellen zijn simpel taakbewust, maar model negen is uitgerust met een kopie van een menselijk brein. Het model negen is gemaakt om complexe taken uit te voeren en de wereld te besturen. Het verhaal begint bij het enige model negen in de wereld: Spofforth. Hij is uitgerust met een kopie van menselijke hersenen. Eerdere modellen negen pleegden zelfmoord, omdat het leven als robot ondraaglijk is. Zonder emoties, gevoelens, aanrakingen terwijl deze wel geprogrammeerd staan in het brein, is het leven zinloos. Zeker omdat de robot ontworpen is voor het eeuwige leven. Spofforth is zo ontworpen dat hij geen zelfmoord kan plegen.
Het verhaal begint met een treffende scène: Spofforth, de robot van inmiddels honderden jaren oud, loopt de trappen op van de Empire State Building omdat de lift kapot is: het maakt hem weinig uit. Hij heeft tijd. Hij kijkt vanaf het dak naar de afgrond, maar erin springen lukt hem niet. Hij moet de mensheid dienen, daartoe is hij ontworpen.
Maar met de mensheid gaat het slecht. Verdoofd kijken ze televisie, langzaam op weg naar uitsterving. Naast Spofforth, volg je als lezer Paul Bentley en Mary Lou. Paul Bentley is een professor aan de universiteit die leert lezen doordat hij naar oude films kijkt en een boekje vindt waarin letters worden uitgelegd. Hij ontmoet Mary Lou, die de pillen niet slikt, en zelfs eigenlijk een te hoog toegestaan IQ heeft. Zij leeft onder de radar in een dierentuin waar de dieren ook robots zijn.
Misschien lijkt deze setting onrealistisch, maar Tevis sleept je er direct in mee. Het is niet ingewikkeld om te begrijpen. Het is laagdrempelig geschreven, maar roept wel allemaal vragen op. Het prikkelt je nieuwsgierigheid. Waarom kunnen mensen niet lezen? Waarom zijn het allemaal individuen? En hoezo zijn er eigenlijk helemaal geen kinderen meer op de wereld?
Het verhaal is echt een klassieke dystopie, met hoop op verbetering erin verwerkt. In zo’n depressieve wereld is er namelijk toch hoop, liefde, vriendschap en zelfs geloof. Het komt allemaal aan bod in het boek. Spotvogel is spannend, avontuurlijk en buitengewoon interessant. Er zijn zoveel creatieve vondsten en voorbeelden die tussen neus en lippen door genoemd worden. ‘Het was donderdag, dus het regende’, bijvoorbeeld. De schrijver gaat er helemaal niet dieper op in en legt het niet uit, maar zulke details zorgen er wel voor dat je helemaal wordt meegesleept in het verhaal.
Opnieuw heeft Tevis een verhaal afgeleverd dat zich uitstekend leent voor een verfilming, en die film of serie komt er ook aan omdat de rechten ervan onlangs zijn verkocht. Maar voordat die serie er is, raad ik aan om eerst het boek te lezen. Spotvogel krijgt vijf van de vijf sterren.
Met dank aan uitgeverij Meulenhoff voor het beschikbaar stellen van dit recensie-exemplaar in ruil voor deze eerlijke recensie.
1
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Sander van Vliet
Gesponsord
Madison is de perfecte vrouw, met het perfecte gezin en het perfecte leven waar iedereen van droomt. Alleen is het één grote leugen... Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
