Beklemmende roman

Europa is afgegleden in een autocratie. Vrije pers en minderheden zijn verdwenen. Het is eigenlijk vrij makkelijk gegaan, zonder al te veel protest. In die setting verhuist voormalig journalist Sophie Roth van een drukke stad naar het platteland. Ook daar is vrijheid een illusie.

Het bewind van de gelukkigen is de dertiende roman van Nelleke Noordervliet (1945). Eerder schreef ze onder meer De val van Thomas G. en We kunnen dit. Haar oeuvre werd in 2018 bekroond met de Constantijn Huygens-prijs.

Het verhaal begint meteen kenmerkend. Sophie komt aan bij haar huurhuis in een afgelegen dorp. Daar wil ze zich richten op haar moestuin. Afzonderen van de drukte, want in de stad heeft Sophie als kritisch journalist niets meer te zoeken. Ze wil weg. Rust. ‘De wind likt me als een vrije hond. In de verte blaft een echte. In een opwelling knielde ik en kuste de grond, zoals de paus landingsbanen van vreemde vliegvelden kuste. Dat was niet echt gepland.’

Er is weinig duidelijk over het regime. Wel weet je dat vrijheid onderdrukt wordt. Dat de overheid strakke regels hanteert om het geluk van de meerderheid na te streven. Minderheden? Die zijn vertrokken bij de ‘Grote Uittocht’. Je blijft heel dicht bij Sophie. Je leert haar huis, haar moestuin en alle mensen die bij haar aanbellen kennen. Er is veel argwaan in het afgelegen dorp. Ons kent ons. Iemand die iets afwijkt wordt raar aangekeken. En tja, het autocratische regime? Misschien is dat niet eens zo slecht. Het zorgt in ieder geval voor orde en rust. Democratie heeft ook zo zijn nadelen, klinkt het.

Het verhaal is geschreven vanuit de eerste persoon waardoor je meeleeft met Sophie. Wel kan het boek soms ingewikkeld zijn. Het leest niet altijd even snel weg.

Het verhaal zit wel goed in elkaar. Aan de ene kant zijn er de persoonlijke beslommeringen van Sophie, zoals het contact met de dorpsbewoners. Dat zijn gesloten types die zomaar door haar net aangeplante moestuin banjeren bijvoorbeeld. Zeg je er wat van? Dan word je raar aangekeken. Sophie spreekt haar dochters ook bijna niet meer. En dan is er ook nog iets met haar halfbroer, die een hooggeplaatste positie heeft in het regime.

Maar het verhaal gaat een laag dieper dan dit menselijke alledaagse leven. Het gaat ook over de totstandkoming van het regime die zijn oorsprong vindt in de beweging ‘L’Europe Nationale’. Een soort intellectualistisch populisme: rijke mensen met ideeën, die het geluk van de meerderheid van de bevolking nastreven.

Sophie komt ondertussen in aanraking met een verzet. Maar ook dat is chaotisch en amateuristisch. Het is slecht georganiseerd en onderhevig aan alledaagse menselijke problemen. De worsteling van Sophie is confronterend. Je wil wat doen, maar ja, wat kan je doen? Iedereen heeft zich weleens afgevraagd of je in het verzet zou zitten ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Dit boek laat zien dat het niet zo zwart-wit is. In je eentje kan je weinig beginnen. En in een slecht georganiseerd verzet ook. Is alleen in je huis zitten en de boel afkeuren niet genoeg?

Het bewind van de gelukkigen is een verontrustende diepgelaagde roman. In de ontknoping komt alles samen. Noordervliet versnelt hier het verhaal. Ineens gebeurt er heel veel, misschien net iets te veel. Het voelt een beetje slordig, maar dat is misschien ook wel de boodschap van het verhaal: het leven is slordig, chaotisch en onvoorspelbaar. Het bewind van de gelukkigen krijgt van mij vier van de vijf sterren.

Met dank aan uitgeverij Atlas Contact voor dit recensie-exemplaar in ruil voor een eerlijke recensie