Meer dan 6,4 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Nederland: monopolist in opiumhandel

Eus Wijnhoven 28 mei 2025
In Smoke and ashes geeft Amitav Ghosh een inkijkje in de duistere opiumhandel vanaf de zestiende eeuw. Zo was Nederland bijna een eeuw lang monopolist. De Engelsen wilden ook een stuk van de lucratieve taart en veroverden een groot deel (India). Daarbij mocht Nederland de handel in Nederlands-Indië blijven voeren. Beide landen zetten contractarbeiders in om het eindproduct te realiseren. Opiumgebruik werd onder de bevolking gestimuleerd omdat er zeer lucratieve winsten mee werden behaald – tot 4000x de kosten – en het als bijkomend voordeel had dat het de bevolking slaafs en suf maakte.

In tegenstelling tot het beeld dat heden ten dage vaak nog leeft van de Chinese opiumschuivers, en dus de oorsprong van het gebruik in China wordt gesitueerd, waren het de Engelsen die hun geraffineerde opium de Chinezen letterlijk door de strot duwden. In die jaren bedroegen de opbrengsten uit de opiumhandel tot 25% van het bruto nationaal product van Engeland, geld dat werd gebruikt om oorlogen mee te voeren en gekoloniseerde volken onder de duim te houden (om dezelfde redenen was Nederland zo gebrand op de opiumhandel). Juist in China kwam verzet tegen deze kwalijke praktijken door middel van importverboden, waarop de Engelsen reageerden met de eerste en decennia later de tweede opiumoorlog tegen het keizerrijk.

Ghosh legt de oorsprong van het kapitalisme bij de opiumhandel. Hij vermeldt veel vooral Engelse en Amerikaanse families voor wie opium aan de basis heeft gestaan van hun kapitaal en, daaraan verbonden, hun macht. Denk aan Franklin Delano Roosevelt (de Delano’s waren een machtige speler in de opiumhandel in de negentiende eeuw). Hij trekt de handelspraktijken, de gewiekste aanpak, door naar de huidige tijd met parallellen als Oxycodon (Purdue Pharma, de gebroeders Sackler). Nog steeds worden dergelijke praktijken getolereerd en in zekere zin gestimuleerd, omdat het regeringen geld oplevert én lastige zwakkeren in de samenleving onder het mom van ‘eigen verantwoordelijkheid’ uitschakelt.

In de Eerste Wereldoorlog werd opiumgebruik onder soldaten door hun respectievelijke regeringen gepromoot. Soldaten leden minder onder hun geestelijke en lichamelijke verwondingen en waren breder inzetbaar. Na WO-I keerden echter vele soldaten als verslaafden terug. Cynisch genoeg ontwikkelde de firma Bayer daar een medicijn tegen: heroïne. Dat zou helpen met afkicken. Bovendien was het ideaal voor vrouwen in de weken na de bevalling en werd het aanbevolen aan ouders om drukke (huil)baby’s te kalmeren. Ook hier werd dezelfde strategie gehanteerd als die van de eerste opiumhandelaren.

Meermaals legt Ghosh de link tussen de opiumhandel met de fossiele industrie. Eeuwen geleden al waren opiumhandelaren op de hoogte van de gevaren van het goedje. In de jaren zestig van de vorige eeuw waren oliebedrijven al op de hoogte van de kwalijke gevolgen voor het klimaat (nota bene aangetoond door hun eigen wetenschappers). Geldelijk gewin op korte termijn had toen én nu de overhand, niet alleen uit financieel oogmerk voor de bedrijven, maar ook voor de overheden.

Met Smoke and ashes geeft Ghosh een ontluisterend beeld van de totstandkoming van de wereld van zelfverrijking ten koste van alles, praktijken die ook in de huidige tijd eerder regel dan uitzondering zijn.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Eus Wijnhoven

Gesponsord

Terwijl Emmy probeert de raadsels op te lossen die door twee verdwenen tienermeisjes zijn achtergelaten, realiseert ze zich dat ze hen nooit écht heeft gekend. Elke tiener heeft geheimen, maar wie zou ervoor willen moorden?

Twee zussen groeien op in de meedogenloos snel veranderende miljoenenstad Singapore met de hoge verwachtingen van hun moeder. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.

Een sinister geheim bedreigt de bekendste Amerikaanse presidentsverkiezingen. De erfgenamen van A.C. Porter is de zesde winnaar van de Hebban Thrillerprijs