Goed geschreven, maar springt niet direct in het oog

Een paar jaar na het overlijden van haar moeder opende Eva Taylor-Tazelaar voor het eerst de dozen die aan haar waren nagelaten. De inhoud – ze wist natuurlijk niet wat ze kon verwachten – bestond onder andere uit allerlei documenten, brieven en foto’s uit het verleden van haar moeder Sabine Zuur. Zo goed als alles heeft betrekking op de Tweede Wereldoorlog en nadat Taylor-Tazelaar maandenlang bezig was met het uitzoeken en op chronologische volgorde leggen van het materiaal kreeg ze een vrij goed beeld van het leven van haar moeder toen, en kwam ze dingen te weten die ze nooit van haar te horen heeft gekregen. Ze besloot van deze reconstructie een boek te schrijven. Dat werd het in 2021 verschenen Sabines oorlog.

Na een kort voorwoord vertelt de auteur in het eerste deel van het boek – er zijn vier delen en elk daarvan gaat, behalve over een andere periode tijdens de oorlogsjaren, ook over een andere locatie – beknopt hoe het niet lang na de oorlog bij haar thuis was. Dit is vooral bedoeld om de lezer te laten weten dat de gevolgen van de bezettingstijd dan nog niet tot de verleden tijd behoren. Daarnaast geeft ze ook wat globale informatie over hoe het leven van haar moeder vlak voor het uitbreken van WOII geweest is en met wie ze omging. Als de oorlog eenmaal uitgebroken is, gaat moeder Sabine in het verzet. Hierover wordt eveneens het een en ander verteld. Dit eerste gedeelte van het verhaal is met name een bondige weergave van onder andere de vele gebeurtenissen die zich toen voordeden. Dit gedeelte is voornamelijk informatief en daardoor lijkt het enigszins oppervlakkig.

Op een dag wordt Sabine gevangengenomen, zo goed als zeker omdat ze verraden is. Vanaf dat moment doet de auteur verslag van deze nieuwe situatie en krijg je inzicht in wat haar moeder in gevangenschap heeft moeten doorstaan. Aanvankelijk valt dat nog wel mee, hoofdzakelijk omdat ze zich in het begin nog in Nederlandse gevangenissen bevond. Uiteraard geen pretje, want de Duitsers waren de baas, maar het stelde niets voor in vergelijking met wat Sabine in eerst concentratiekamp Ravensbrück moest doormaken en later in het nog verschrikkelijkere Mauthausen. De ellende die daar heerste en de ontberingen waar de enorme aantallen gevangenen mee te maken kregen worden niet heel uitvoerig, maar wel duidelijk en bij vlagen invoelend naar voren gebracht.

Taylor-Tazelaar besteedt relatief veel aandacht aan een intensieve briefwisseling die haar moeder met de eveneens gevangenzittende Duitser Franz Josef Gebele heeft gehad. Deze man, die al vrij snel innig verliefd op haar werd, heeft een bijzonder belangrijke rol in Sabines leven in Mauthausen gespeeld, want dankzij hem heeft ze de korte tijd die ze in dit concentratiekamp verbleef wel kunnen overleven en is ze niet omgebracht. Toch kun je je niet aan de indruk onttrekken dat Gebele in feite een onbetrouwbaar en tamelijk wispelturig sujet was. De aandacht die aan hem en zijn brieven geschonken wordt, is iets te veel van het goede, maar dat zal ongetwijfeld komen omdat zijn handelen voor de auteur belangrijk is geweest. Want, zoals gezegd, door hem heeft haar moeder de oorlog wel overleefd.

Tussen de vele persoonlijke verhalen die over de oorlog verteld en opgetekend zijn, zal Sabines oorlog niet direct in het oog springen. Het boek is prima en toegankelijk geschreven, verschillende hoofdstukken zijn zonder meer intens en de ellende die de Tweede Wereldoorlog heeft veroorzaakt, komt absoluut goed naar voren. Aan de andere kant gaat het niet overal bijzonder diep op in. Dat kan komen door het ontbreken van meer informatie – hoewel het er wel op lijkt dat de auteur grondig research heeft gepleegd – maar ook omdat je het gevoel hebt dat Taylor-Tazelaar dit verhaal overwegend geschreven is om het leven van haar moeder inzichtelijk te krijgen. En daarin is ze zonder meer geslaagd.