Millennial-debuut bediscussieert wit privilege, sisterhood en (on)geloofwaardigheid van influencers

Social media is voor iedereen toegankelijk, maar het soort content dat we er op kunnen plaatsen is dat in feite niet. Voor de naamloze vertelster van kleur monden de privileges van anderen in Ik ben fan van Sheena Patel uit in een regelrechte obsessie. De roman centreert deze ‘anderen’ rond twee witte personages die ‘de man met wie ik wil zijn’ en ‘de vrouw door wie ik geobsedeerd ben’ worden genoemd. Deze zakelijk succesvolle man heeft naast zijn huwelijk meerdere affaires. Hij houdt de vertelster in zijn greep met het herhaaldelijk toe- en dan weer ontzeggen van aandacht en seks. Wie zijn onverdeelde aandacht wél lijkt te krijgen, is de vrouw die de hoofdpersoon online stalkt – een influencer met ‘tienduizenden volgers, een blauw vinkje’ en dankzij haar beroemde vader een waardevol netwerk binnen de kunstwereld. Er ontstaat een ongezonde, maar verslavende driehoeksverhouding waarbij de vertelster haar achtergestelde positie in de maatschappij ter discussie stelt.

Ik ben fan is het debuut van schrijver en dichter Patel die werkt als regieassistent voor film en tv. Daarnaast richtte ze het Londense schrijverscollectief 4 Brown Girls Who Write op. Ik ben fan werd genomineerd voor diverse prijzen, waaronder de Women’s Prize for Fiction en won de British Book Award 2023. Via een rake openingszin (‘Ik stalk een vrouw op het internet die naar bed gaat met dezelfde man als ik’) belandt de lezer in een overrompelende monoloog van de ik-persoon. Ze ververst en scrolt, mailt en verlangt. Haar aanhoudende gedachtestroom is beklemmend en leest bij vlagen als een mix van Yellowface en You wanneer treffende maatschappijkritiek zich mengt met hallucinerende achtervolgingen in real life. Toch maken de vele herhalingen over hoe graag de vertelster de man in haar leven wil hebben de leeservaring stroef. Dit komt voornamelijk omdat de ik-persoon duidelijk minder naïef (en onschuldig) is dan ze zich voordoet. Met precisie ontleedt ze zijn narcistische trekken en prikt ze door de inhoudsloze captions heen van de exclusieve en verantwoorde posts van zijn gewilde minnares. Terwijl je je afvraagt waarom ze toch haar tijd verdoet met obsederen over deze onsympathieke mensen weet je ook: omdat ze ondanks dit alles ‘fan’ is van hun perfecte levens, witte privileges en vanzelfsprekende macht.

De kracht van Ik ben fan ligt dan ook niet in de scheve verhoudingen in de privésfeer. Wel in de wijze waarop het de kansenongelijkheid in de maatschappij aankaart. Afgewisseld met mooie passages over kunst en antiek laat Patel weinig thema’s onberoerd. De ik-persoon bespreekt in haar monoloog op bijtende, dwingende en dan weer verbijsterende toon de beperkte bewegingsvrijheid van vrouwen in de patriarchale samenleving, hun onderlinge rivaliteit (‘we hadden een vakbond moeten vormen maar we kiezen voor versplintering’), de onuitwisbare impact van het koloniale verleden en hoe social media wit privilege in stand houdt:

‘De beelden, voorwerpen of personen van hen die als de Ander worden gepresenteerd, moeten verwerkt worden via haar ogen, haar hersenen en vervolgens haar vingers (…) Op deze manier geeft ze haar goedkeuring, wat er weer toe leidt dat ook andere witte mensen de Ander aandacht schenken en toelaten tot hun persoonlijke canons.’

In deze diepere onderlaag van de roman stelt Patel de onbereikbare liefde van de vertelster symbool voor het niet kunnen en ook nooit zullen bereiken van een geprivilegieerde plaats in de maatschappij als je niet over dat blauwe, maar zeker niet over genoeg van die andere vinkjes beschikt.