Intrigerende roman met misdaad als rode draad

Voordat Colson Whitehead met het schrijven van boeken begon, was hij muziek- en televisierecensent bij The Village Voice, een gratis wekelijkse tabloidkrant in New York. In 1999 debuteerde hij met de roman De Intuïtionist en ruim vijftien jaar later brak hij met De ondergrondse spoorweg (2016), waarvoor hij een aantal prijzen won, definitief door. In 2021 verscheen Harlem Shuffle, dat zich afspeelt in het Harlem van ongeveer halverwege de eenentwintigste eeuw.

Ray Carney stamt uit een crimineel geslacht en hij probeert er alles aan te doen dit achter zich te laten. Hij is de trotse eigenaar van een winkel voor nieuwe en tweedehands meubelen, is gelukkig getrouwd met Elizabeth, heeft een dochter en een tweede kind is op komst. Zijn neef Freddie, die zich wel in het criminele circuit bevindt, betrekt hem tegen zijn zin bij een roofoverval en het gevolg daarvan is dat Ray steeds dieper in de onderwereld van Harlem terechtkomt. Toch doet hij er alles aan om boven dit milieu uit te stijgen en zijn goede reputatie te behouden.

De roman, die zich voornamelijk in de jaren zestig de vorige eeuw afspeelt, bestaat uit drie delen en elk daarvan beschrijft een jaar uit het leven van Ray Carney. In ieder jaar, niet opeenvolgend overigens, staat één criminele activiteit waarbij de meubelhandelaar min of meer betrokken raakt centraal. Hierdoor komt hij in aanraking met allerlei onderwereldfiguren en moet hij zich met enkele duistere zaakjes bemoeien. Desondanks is het onmogelijk hem niet in je armen te sluiten, want de beste man is buitengewoon sympathiek en zal uit zichzelf niemand kwaad willen doen. Omdat het verhaal zo goed als volledig vanuit zijn perspectief wordt verteld, komt de lezer erg veel over hem en zijn bezigheden te weten. De lezer krijgt hierdoor het gevoel dat hij hem al lange tijd kent, misschien zelfs wel een vriend van hem is. Dit heeft Whitehead erg goed voor elkaar gekregen.

Een ander sterk punt van de auteur is dat hij de sfeer van destijds uitstekend weergeeft. Dit komt niet alleen door het op die periode afgestemde taalgebruik, maar ook door de diverse waargebeurde feiten die in het verhaal verwerkt zijn. Voorbeelden hiervan zijn de rassenongelijkheid en de daaraan gerelateerde discriminatie, het onnodig doodschieten van de 15-jarige donkere jongen James Powell door een blanke politieman en de onlusten die hieruit voortvloeiden. De roman heeft daarom een uitermate realistisch karakter. Ook laat de auteur de verschillen tussen rijk en arm heel duidelijk naar voren komen, hetgeen overduidelijk voor een tweedeling binnen het eigen ras zorgt.

De schrijfstijl van de auteur is rechttoe rechtaan en direct, hoewel hij eveneens mooi geformuleerde zinnen gebruikt. Tevens worden humor en cynisme op zijn tijd niet geschuwd. Hoewel het boek in de eerste plaats een roman is, is het misdaadgehalte behoorlijk groot. De plot bevat een continue spanning en er zijn diverse ontwikkelingen die de lezer regelmatig weten te verrassen. Het tempo, een paar momenten uitgezonderd, is voortdurend hoog, zodat het erop lijkt dat er telkens wel iets gebeurt. Natuurlijk is dit niet zo, want er zijn namelijk diverse fragmenten die wat minder enerverend zijn, onder andere die die over de meubelzaak gaan. Ze passen en horen echter wel bij het geheel, alleen al omdat ze met Carney’s professie te maken hebben.

Alles bij elkaar genomen is Harlem Shuffle, dat inmiddels een vervolg heeft gekregen, een intrigerende, boeiende en meeslepende roman waarin de misdaad als een rode draad door het leven van een goedwillende meubelhandelaar loopt. Whitehead toont met dit werk aan dat hij een kundig verhalenverteller is die de lezer aan een boek gekluisterd kan laten zitten. En dat is niet iedere auteur gegeven.